P1080420

2. O uderzaniu i potrząsaniu

Instrumenty perkusyjne na przestrzeni stuleci

Bębny i werble

Bębny na przestrzeni dziejów

? Już przed ponad 5000 lat ludzie^zyjący^w kulturze pucharów lejkowatych, znanej z grobów , megalitycznych, wytwarzali naczynia$v kształcie asymetrycznego zegara słonecznego, ^ z umieszczonymi po bokach trzpieniami lub uchami. Te ostatnie mogły właściwie służyć dMć*. do obciągania na nie skóry, przez co powstawał bęben, podobny do bębnów arabskich (||||Hf i afrykańskich. Przeszło 200 takich bębnów ceramicznych wykopano w różnym czasie. /y^ji/Ą we Wschodnich Niemczech (U. 69) i w Polsce. Ich wielkość waha się pomiędzy 5 a 45 cm.

Wiele z bębnów ozdobionych jest wyrytowanymi figurkami, wypełnionymi białym barwnikiem. Ozdoby te to nie tylko abstrakcyjne wzory, ale również symbole kultu słońca i roślinności. Zarówno charakter ozdób, jak i miejsca odkryć mogą być wskazówką ' dotyczącą funkcji, jaką te bębny pełniły w społeczeństwie kultur pucharów lejkowatych^ Większość z instrumentów odnaleziono w dołach pomiędzy domostwami, niektóre znajdowały się również w grobach, a te były zazwyczaj celowo potłuczone — być może jako J symbol umierania. Bębny z polskich miejscowości Pikutkowo i Opatowice (U. 70) nie były ' zbite. Odnaleziono je w grobie ze szkieletami zwierzęcymi, gdzie trafiły prawdopodobnie 1 jako dary złożone w ofierze. Najmniejsze bębny nie były najprawdopodobniej przeznaczone . do gry, lecz miały raczej symboliczne znaczenie. Bębny w formie zegara słonecznego z czasów kultury pucharów lejkowatych, pełniące funkcje magiczne, po epoce kamiennej . zniknęły z Europy bezpowrotnie. Wprawdzie znajdujemy je mniej więcej w 825 roku naszej ' ery, a więc około 4000 lat później, w Psałterzu z Utrechtu; jest to jednak zapożyczenie ^ z bizantyjskich wzorów (11. 66).

Zadziwiający jest fakt, że znamy wiele bębnów pochodzących z pewnej kultury, i na temat której nie posiadamy żadnych pisemnych źródeł czy ilustracji, natomiast te, wielokrotnie przedstawiane na

tf. fonie tejtri słonecznego wykonane z ceramki, ilustracjach Średniowiecznych, nie ZOStały '    <pcvyzeji i F.ossen, 3500-3300 p.fl.e.    wydobyte z ziemi. Do tej pory nie wykopano 4

żadnego z bębnów używanych jednocześnie z fletem jednoręcznym, bębnów do wygrywania sygnałów i marszów w armii, bębnów należących do werblistów okresowych Zjednoczonej Kompanii Wschodnioindyjskiej, którzy grąiąc, przemierzali również miasta, by werbować nowych marynarzy. Natrafiono jednak na kilka pojedynczych pałeczek do gry z XVI i XVII wieku, np. pałeczkę z Nowej Ziemi, na której w roku 1592/1593 spędzała zimę ekspedycja Willema Barentsa (U. 71).

Tutaj też wykopano flet poprzeczny (U. 25).

Ten piętnastowieczny zestaw - flet poprzeczny i bęben wielki - wyparły z armii i z milicji flety jednoręczne oraz bębny małe. Na werblach chętnie grywały dzieci, co wynika nie tylko z obrazów i sztychów z XVII wieku, na których przedstawione są stoiska z zabawkami, a wśród nich z werbelkami (Jl. 73), lecz również z wykopanych pałeczek do bębnienia (U. 72).