P1100538

10    fyłM MfMlW>t|0

wartościowych. Niezależnie od wcześniej wymienionej pierwszej akcja a obligacji na uwagę zasługuje wyemitowanie m.in. akcji: Towarzystwa Wyrobów Zbożowych <1825 r.). Towarzystwa Drogi Żelaznej Warszawsko-Wiedeńskiej <1839 r.). W spółki Parowej na Rzekach Spławnych w Królestwie Polskim (1861 r.). Spółki Domu Zleceń Rolników Nadwiślańskich.

• II Etap: papiery wartościowe emitowane w Drugiej Rzeczypospolitej przy rozróżnieniu okresu do 1924 r. i okresu po reformie walutowej (1925—1939). W Polsce po odzyskaniu niepodległości cele emisji papierów wartościowych były związane głównie z rozwojem różnych gałęzi przemysłu. Jednak narastająca inflacja obniżała zaufanie społeczeństwa do wszystkich papierów wartościowych. w tym również emitowanych przez państwo. Przeprowadzona przez W. Grabskiego reforma walutowa zahamowała inflację (i ustabilizowała walutę) wskutek zatrzymania emisji pieniądza w celu pokrycia deficytu budżetu i zastosowania interwencji giełdowej. Rozpoczął się dobry okres dla polskich banków, kas oszczędności i spółdzielni kredytowych. Ten okres charakteryzuje się wielką różnorodnością i pięknem papierów wartościowych. Na uwagę zasługuje wyemitowanie m.in. akcji: Spółki Akcyjnej „Bory Nadniemeńskie (1921 r.). Pierwszej Fabryki Lokomotyw w Polsce (1919 r.). Zakładów Przemysłowych „Merkury- (1921 r.). Fabryki Porcelany i Wyrobów Ceramicznych (1922 r.). Spółki ..Polska Ruda Żelazna** (1922 r.). Zjednoczonej Fabryki Maszyn „Unia" (1927 r-)-

•    III Etap: papiery wartościowe emitowane w Polsce po drugiej wojnie światowej. W okresie wielkich zniszczeń polskiej gospodarki i inflacji wyemitowano obligacje państwowe w latach 1946 oraz 1951 w celu poprawy finansów państwa (niezależnie od wymiany pieniędzy, którą przeprowadzono w 1950 r.). Potem zaniechano emisji i obrotu papierami wartościowymi, z wyjątkiem akcji Banku Rozwoju Eksportu S.A. (1987 r.) i obligacji Wewnętrznej Pożyczki Państwowej (1989 r.).

•    IV Etap: dematerializacja papierów wartościowych emitowanych w Polsce od 1991 r. związana z zastosowaniem systemów informatycznych, które umożliwiają włączanie się giełdy do narastającego procesu globalizacji handlu papierami wartościowymi.

1.1.3. Grafika i rola papierów wartościowych w historii gospodarczo-społecznej Polski

Piękno sztuki graficznej, czyli zdobiennictwa dawnych papierów wartościowych. znajduje odzwierciedlenie w ilustratorstwie i liternictwie treści przekazywanych przez emitentów na papier wartościowy. Treści te były różnorodne, ponieważ emitentami były spółki akcyjne reprezentujące poszczególne dziedziny życia gospodarczego. różne miasta i gminy oraz instytucje.

Szatę graficzną dawnych papierów wartościowych można zakwalifikować do grafiki nie tylko użytkowej, lecz także artystycznej. Do grafiki użytkowej, ponieważ przez ilustracje i liternictwo, które odzwierciedlały idee różnych przedsięwzięć gospodarczo-społecznych, wzrastała komunikatywność emitenta z inwestorem, a do grafiki artystycznej, ponieważ bogata symbolika idealistyczno-realistyczna. prezentowana na tych papierach, wywoływała różne doznania artysiyczno-estety-czne [49J.

Zachowane papiery wartościowe są dowodem bogatej tradycji polskiego rynku finansowego (kapitałowego) i wieloletniej tradycji inwestowania na tym rynku. Zbiory akcji i obligacji z okresu międzywojennego intrygują ciekawą i różnorodną grafiką. Szczególny artyzm i piękno papierów wartościowych ujawnia się w prezentowanych na nich nie tylko herbach polskich miast i zmieniających się wizerunkach polskiego Orła. lecz także w prezentowanych pejzażach, widokach miast i fabryk oraz towarzyszących im postaciach i scenkach rodzajowych. Ta różnorodna grafika papierów wartościowych była ściśle związana z różnymi przedsięwzięciami polskich miast, fabryk i szeregu instytucji, które były finansowane dzięki emisji tych papierów (rys. 1.2).

Powszechnie się uważa, że polskie papiery wartościowe, emitowane w okresie dwudziestolecia międzywojennego, były najpiękniejszymi i najbardziej oryginalnymi papierami wartościowymi w Europie. Od powstania Polskiej Wytwórni Papierów Wartościowych (PWPW) w Warszawie w 1926 r. w sposób wyjątkowy dbano bowiem o szatę graficzną akcji i obligacji. Projekty akcji i obligacji wykonywali tacy artyści, jak Józef Mehoffer z Krakowa. Zofia Stryjeńska z Warszawy, dzięki czemu wzrastało zainteresowanie papierami wartościowymi.

Instytucje finansowe w Polsce były uznawane na święcie, ponieważ polskie papiery wartościowe były dobrą lokatą wolnych środków pieniężnych nie tylko na rynku polskim, o czym świadczą obligacje dc nominowane w różnych walutach (w zlocie, brytyjskich funtach szterlingach, amerykańskich dolarach, holenderskich guldenach, szwajcarskich frankach) [38]. Dzięki emisji papierów wartościowych rozwijała się gospodarka narodowa, głównie fabryki cementu, jedwabiu i porcelany. browary, cukrownie, zakłady przemysłu chemicznego, zbrojeniowego, motoryzacyjnego, elektrycznego, a także domy handlowe i hotelarstwo. Dzięki emisji akcji zgromadzono środki na budowę kolei dalekobieżnych (Lwów-Czemiowce-Jassy. Warszawa-Wiedeń) oraz elektrycznej kolei podmiejskiej Warszawa-Mlociny--Modliri).

Emisje papierów wartościowych umożliwiały również powstawanie i finansowanie wielu instytucji finansowych, takich jak banki, towarzystwa ubezpieczeniowe (np. Banku Handlowego w 1870 r.. polskiego Lloyda). Umożliwiały również finansowanie instytucji artystyczno-kulturalno-spolec2nych. takich jak: Filharmonia Warszawska (1930 r.), uzdrowisko Jurata na Helu (1930 r.). Instytut Wydawniczy „Biblioteka Polska" (1921 r.), a wcześniej dziennik krakowski „Czas” (1848 r.). Teatr Polski w Ogrodzie Potockiego w Poznaniu (1871 r.). Towarzystwo dla Urzą-