P1110551

38

Salać: O obchodu v praveku a dobę latenske pfedevifm

4. Role a vyznam prav$kśho a latśnskśho obchodu

Jak jsme vyśe uvedli, nazoiy na keltsky obchod i najeho samotnou existenci se velmi raźni. Poloźme si proto nejprve zcela elementami otazku: Existoval vubec ve stfedrn Evrope v dobę latenske obchod?

Pfijmeme-li nazor, że obchod je postup, jak zaskat nenasilne to, ćeho se v urcitem okam-źiku na urcitem miste nedostava, je zrejme, że o obchodu v teto dobę nelze pochybovat. Takto defmovany obchod lze ostatne oćekavat jiż ve starsi dobę kamenne. Od neolitu nam pak ćetne należy predevśim kamennych nastroju ve velkych vzdalenostech od zdroju suro-viny, ze ktere były vyrobeny, ukazuj!, że musel existovat relativne stały a rozvinuty obchod. Ten dokazal prekonavat velke vzdalenosti a zasobovat rozlehle oblasti v souhmu znacnym mnożstvim predmetu. Vżdyt napr. v celych Cechach postradanie zdroje pazourku, a presto nastroje z tohoto materiału predstavuji beżnou soućast vybavy vsech neolitickych a eneo-litickych sidlist' (srov. Lech 1987; Popelka 1999). Tyto jevy nejsme schopni vysv6tlit jinak neż fungujici smenou. Jeste markantnejsi je situace od doby bronzove. Stać! jen porovnat vzacnost lożisek medi a predevsim cinu s masovym rozsirenim bronzovych predmetu na sirokych teritoriich evropskeho kontinentu. Ani tento jev nelze vysvetlit jinak neż dobre fungujici smenou. Zaroven je ovśem zrejme, że se obchod nemohl trvale uskutećnovat pouze jednim smerem. Za obdrżene zbożi było jiste nutno nabidnout adekvatni protihod-notu - ćimż se nam dostava do uvah cela skala możnych obchodovatelnych komodit, ktere sice ne vżdy mużeme archeologicky dolożit, zaroveń vsak ojejich existenci nelze z raźnych duvodu pochybovat (napr. dobytek, potraviny, sul, kuże, latky, drevo, pożdeji i vino, otro-ci). Tato zbożi ojedinele należy postupne prokazuji, pficemż napr. u latek (hedvabi v Hoch-dorfu; Banck-Burgess 1999), rostlin (srov. pozn. 6) ci potravin (medovina v kniżecim hrobe na Glaubergu: Rósch 1997; ornacka z morskych ryb /garum/ na oppidu Manching: Manhart 1998) se lze opravnene domnivat, że diky novym pnrodovednym metodam budou takova-to zjisteni pribyvat. V pozdejsich dobach nas o nich zpravuji pisemne prameny zminujici obchod se psi, drevem, otroky apod. (7impe 1985; Dobesch 2002). Predevśim je ovśem ne-pnmo, ale presvedćive dokłada sama existence rozsahlych exploataćnich a produkćnich center zjevne nadregionalniho vyznamu (napr. Krzemionky), stejne jako dlouhodobe osid-lene extremni polohy bez zemedelskeho zazemi (napr. Hallstatt).

Domnivam se, że rozłożeni pravekych sideł na rozsahlych evropskych uzemich¹ a na-opak prostorove omezeny vyskyt surovin, ze kterych były zhotovovany artefakty beżne na techto sidlistich nalezane, jiż samy o sobe lze povażovat za doklad relativne vyspeleho a fungujici obchodu. Bez takovehoto obchodu by nemohlo dochazet ani k prerozdelovani v pnrode nerovnomeme rozlożenych surovin, ani k rozvoji delby prace. Jedine diky za-jiśtenemu dovozu potravin se mohly nektere komunity specializovat na dobyvani surovin, yyrobu nastroju apod. (srov. Stóllner 2003). Ostatne bez należite distribuce potravin, suro-vin i vyrobku by se sotva mohly uskutećnit takove projekty, jakymi była napr. vystavba velkych mohyl, hradist’, o keltskych oppidech ani nemluvś. Bez obchodu a bez delby prśce

1

Pochopitelne v zavislosti na spltlSni zakJadnich poźadavku umoźnujicich jejich preżitf - pudni a klimatickć podmfnky, zdroje vody apod. Na tomto mist£ se umyslnS nezabyvame vysiedky specidlnfch analyz zjiifujicfch preference jednotlivych archeologickych kultur pfi vyhledavani trvalych sidlist’ (pro Cechy nap?. Neustupny cd.