P1140766

ZDZISŁAW RAJEWSKI STEFAN ADAMCZAK.

MIECZ BRĄZOWY Z WENECJI KOŁO ŻNINA

BP0H30BLIK ME^ŁI H3 M. BEHEUHfl B03J1E >KHHI-IA A BRONZE SWORD FROM WENECJA NEAR ŻNIN

Odkrycia archeologiczne jak i znaleziska przypadkowe na obszarach wód obecnych, jak i dawnych, obejmują różne pozostałości ludzkiego działania w czasach minionych. Są nimi rozmaite stałe urządzenia w postaci mostów, kładek, przystani, brodów, domniemanych pomostów kultowych, zapór — jazów, łamaczy kry, falochronów oraz wyjątkowo osad i innych składników „przemysłowych” wznoszonych w pobliżu osiedli, a wynikających z potrzeb gospodarczych, komunikacyjnych, ochronnych, obronnych i domniemanych kultowych. W ich otoczeniu występują zazwyczaj ruchome przedmioty będące następstwem dokonywanych tam czynności oraz niezamierzonego, lub zamierzonego innego działania.

Do tej kategorii odkryć i znalezisk należą przedmioty ruchome, które znalazły się w wodzie jako składniki ofiar dla określonych celów, skarby ukryte w „bagnie”, dalej przedmioty, które utonęły w wyniku różnych zdarzeń np. w czasie łowów, walki, przepraw itd. Wiele z tych ukrytych zjawisk jest bezpośrednio związanych historycznie z warunkami osadniczymi. Przy określaniu charakteru tych faktów towarzyszyć nam będą trudności wynikające najczęściej z braku bezspornych sprawdzianów i to głównie u znalezisk lub odkryć w okolicach archeologicznie niezbadanych¹. Wyjątkiem są tu zjawiska zapisane w źródłach, związane z osiedlami, drogami wodnymi, miejscami walk itp. Przykładem mogą służyć choćby bagna w okolicach sławnej bitwy pod Grunwaldem i dno Bałtyku koło Oliwy. Do znalezisk niecodziennych, należy wydobycie przez wędkarza miecza brązowego z okresu kultury łużyckiej z dna jeziora „Skrzynka” w Wenecji koło Biskupina pow. Żnin*. W okolicznych jeziorach, a szczególnie biskupińskim poszukiwania „podwodne” prowadzi się z pi zerwami od 1936 r, nie mówiąc o wywiadach wśród rybaków i o stałej obserwacji torfowisk, zwłaszcza w okresie kopania torfu. Zabiegi te wniosły szereg przesłanek archeologicznych interesujących dla historii tego niewielkiego regionu, jednak nie dały dotąd efektowniejszych odkryć. Z Wenecji posiadamy już przypadkowe znalezisko z torfu. Jest nim grot brązowy wydobyty w dawnym bagnie koło jeziora Białego na stanowisku

Trudności te są znacznie większe przy znaleziskach dokonanych przez przypadkowych znalazców wobec niepewnych obserwacji i braku dokładnej lokalizacji wydobytego zabytku. Dotąd nie potrafimy uwierzytelnić charakteru wielu znalezisk gromadnych tzw. skarbów, czy są one mieniem ukrytym czy też ofiarą w określonych celach. Podobnie jest i ze znaleziskami tzw. luźnymi Z. Rajewski: O przydatności poszukiwań podwodnych w badaniach archeologicznych w Polsce, „Wiadomości Archeologiczne” t. XXVI, str. 127—130, tamie uwagi metodyczne, wykaz niektórych zabytków oraz literatura.

' Miecz ten wydobył St. Kabat pracownik Powiatowej Spółdzielni w Żninie przed kilku laty, latem w czasie łowienia ryb na wędkę. Według relacji znalazcy część miecza wystawała ponad dno jeziora. Brodząc w wodzie St. Kabat potknął się o tę wystającą część po czym z trudem wyciągnął przedmiot rękami z dna. Miecz w stanie, w jakim go wydobyto, przekazał za pośrednictwem W. Schweitzera, kierownika szkoły w Biskupinie, tamtejszemu Oddziałowi naszego Muzeum zimą 1959 r. Z zabytkiem, po narysowaniu i sfotografowaniu udałem się do Zakładu Kryminalistyki Komendy Głównej MO, który podjął się przeprowadzić pełną analizę miecza. Załączając na końcu niniejszego artykułu wyniki analizy i ekspertyzy specjalistycznej dziękuję Kierownikowi Zakładu inż. R. Zelwiańskiemu i jego współpracownikom za okazaną życżl wość i pomoc Nie ulega wątpliwości, że współpraca ze specjalistami z dziedziny kryminologii może przynieść wiele nowych przesłanek dla ustaleń różnych ąj&wisk i uzupełnić nasze interpretacje. Pierwsza próba metodyczna z tego zakresu zapowiada dalsze osiągnięcia.

261

g Wiadomości Archeologiczne Nr lt