P1190771

87

86

Dla kultury trscinlaoklsj ujbtrdiltj charakterystyczne są naczynia o ssoaatya profilu i o tulipanowa tym wylewie. Spotyka się też, choć rzadsle J > aacsynia wazowa to o cylindrycznej azyl, misy półkuli-•te ccy •totkowate, pucharki ua pustej nóżce oraz różna dzbanki i kubki /Uhl. mH, 1-7/. Dla naczyń kultury traoinieokiaj dosyć typowe jeet zgubienie i charakterystyczne śoięcia skośno brzegu naczynia. powierzchnia naczyń najczęściej ma barwę brunatną, Jeet silnia wygladsosa i często pokryta drobną siateczką spękań. Ornament z reguły pokrywa górną część naczynia. Naczynia zdobiono plastycznymi IŁetwaai posionyai oraz układani poziomych i pionowych żłobków i listew. Spotyka alf też naczynia dekorowane linią falistą _f a także or-naaensaa gusowya, niekiedy nawet o wielobooznie uformowanym brzuścu. Omsaeat guzowy notę być wynikiem oddziaływań starszy oh, za strony kultury Oftoaani, bądś też w młodszeJ fuzla kultury trzcinieokiej wynikłeś wpływów ze e trony .knltury przedluZyokiej /mogiłowej/ lub nawet ze strony wczesnej fasy kultury łużyckiej.

Dla ludności kultury trzoinlackiej stosunkowo duże znaczenie miała obróbka kaalenla, a zwłaszcza krzemienia. Narzędzia wykonywano na odłupkach 1 posługiwano się między innymi techniką łuszczeniową. Wykonywano tai wiele przedmiotów, zwłassoze narzędzi, z kośoi i rogu /dłuta, esy dla/* Spotyka się taż ozdoby wykonana z tych surowców /szpile kościane ozy wisiorki a zębów zwierzęcych/. Mniej licznie reprezentowane są wyroby metalowe, głównie brązowe, a wyjątkowo także 1 złote. Wyroby brązowo ze strefy objętej oeadniotwem kultury trselnleokioj spotyka się najczęściej w skarbach. Wchodziły one, choć niezbyt częste, w skład wyposażenia grobowego. Natomiast wyjątkowo tylko spotyka się Jo na innych stanowiskach. Były to szpilo, bransolety, naramienniki zdobiona tarczkami spiralnymi oraz dla— dsa a blachy brązowej /Dratów/. Do wyjątków należą narzędzia metalowe czy militaria. V ogromnej większości wyroby brązowe znane z obrębu kultury trzoiaieeklej były Importowane albo ze strefy zakarpackiej /głównie ze środowiska kultury pi liński ej/, albo przenikały z zachodu, t terenów objętych osadnictwem knltury przedłużycki ej. Ciągle Jest sprawą dyskusyjną, jaką rolę odgrywać mogła lokalna wytwórczość metalurgiczna w obrębie kultury trzoiaieeklej•

b. Kultura wschodnlotrzcloiecks

fa terenie Wołynia, s także w prawobrzeżnej części środkowego Podoi oprza wyróżnia tlę Jako odrębną kulturę kulturę wschodniotrzoinle-cką. W dawniejszych ujęciach /A. Gardawskl/ określaną Ją mianem wschodniej grapy kultury trze lnic oklej. V obrębie tej kultury wydziela się dwie grupy terytorialne: równisójką na Wołyniu 1 kijowską na prewobrzeżu środkowego Dniepru.

Ludność zajmowała się hodowlą zwierząt 1 uprawą ziemi, zamieszki-wala w osiedlach otwartych, w których natrafia się na Jamy, paleniska i pozostałości domostw półciemiankowyoh. Zmarłych ohowano zarówno nie-s palony oh, Jak i spalony oh w grobach płaskich i kurhanowy oh. Inwentarz tej kultury to głównie naczynia o eeowatym profilu, smukłe lub - madzie j - azerokootworowa, zdobiono rytym, stempelkowym bądś też plaaty-ocnya ornamentem /listwy poniżaj brzegu/. Spotyka się krzemienna sierpy, drobne inne narzędzia, groolki strzał oram nieliczne wyroby brą-sove, jak siekierki z brzegami omy a piętką, szpile, naramienniki a tarczkami. Na obszar zajęty przez kulturę wschodniotrzolnleoką dotarły grupy ludności kultury Noua /Wojoioohowka obw. żytomierski/, oo pozwala na stwierdzania, ża kultura wsohodniotraoinleaka egzystowała Jestoae w ciągu IH okresu epoki brązu.

o. Kultura sośnioka

Kulturę eośnloką /Sośnioa obw. ozarnihowskl/ lokalizuje się głównie na lswobraażu środkowego Dniepru, w dorzeczu Desny 1 Sejmu. Zapewne kultura ta obejmowała także obszary położone na prawym brzegu Dniepru, nad samą Prypeolą 1 na pólnoo od tej rzeki. Zarówno tryb żyda ludności, Jak 1 osiedla przedstawiają się tu podobnie jak w kulturze wschodnio trzoinlackiej • Występują pochówki ciałopalne 1 szkielet owo, zarówno płaskie, jak 1 pod kurhanami. Typowa formy naczyń są podobna Jak w pozostałych kulturach omawianego zespołu, z przewagą smukłych naczyń o o sowa tym profilu /tabl. XVIII, 8-9/. Cbarakterysty-ozna na t omias t dla kultury sośni oklej Jeet dekoracja naczyń ornaassft-tea sznurowym, kreseozkowym, stempelkowym oraz odo i skaml wykonanymi wiórom krzemiennym, na który nawinięto sznur - tzw. •ornament drutu' kolczastego"• V kulturze tej oała zewnętrzna powierzchnia naozynla osęśoiej jeet pokryta dekoracją, natomiast w inny oh kulturach po-krawnyoh strefa dekorowana utrzymuje się raczej w górnej eeęśol naczynia. Drak dobrych datowników metalowych nie daje podstaw do ustalania bardziej szczegółowych ram chronologicznych dla kultury sośni-okisj. Należy Ją datować w przybliżeniu podobnie jak pozostała kultury zaliczone do zespołu Trzoinieo-Kooarów-Sośnica, ożyli na XX 1 XXX okrasy epoki brązu.

d. Kultura komarowaka

V przybliżeniu w podobnym ouasie Jak kultura trzcinlacka, na obszarach Podola, Podkarpacia i w południowaJ częśoi Wołynia wykośtał-oiła alę kultura komarowa ka /Komarów obw. lwano-frankowakl/. Na uformowanie się tsj kultury złożyły aię tradycje knltury ceramiki sznurowej oraz wpływy ze strony wczeanobrą sowy oh kultur z Mołdawii /kultury Costiąa i Monteoru/. Duże podobieństwo do materiałów uważanych za