P1190814 (2)

17*

fólnianej w obrębie kultury grobów zrębowych. Podobieństwa to skła-_niaj_ą niektórych badaczy /A. Florescu/ do mówienia o istnieniu kultury Noua-Sabatinowka Jako jednej kultury.

kultura Noua w swej ekspansji ku zachodowi objęła tereny Desarabil, Mołdawii, południową i wschodnią część Siedmiogrodu oraz sięgnęła na tereny poło tonę w dorzeczu środkowego i górnego Dniostru. Najdalej ku zachodowi wysunięte stanowiska z materiałami ceramicznymi charakterystycznymi dla kultury Noua znamy nad Sonem /Grodzisko Dolne woj, Rzeszów, Paluchy woj. Przemyśl/. Ku północy zaś stanowiska kultury Noua dochodzą na zachód od Żytomierza /lfojolechowka obw. Żytomierski/, natomiast w kierunku południowym kultura Noua przenikała na terem Wołoszczyzny. Ekspansja kultury Noua ku zachodowi przynosi kros dalszego rozwoju kultur Monteoru i Wietenberg i przynajmniej części kultury koaarowskiej. Na górnym Podnieś trzu, gdzie napływ kultury Noua był JuZ słabszy, nastąpiło .zlanie się obu kultur, a przewagą elementów koaarOYskićh. Nad Sonem Noua zetknęła się z wykształconą już wczesną fasą grupy tarnobrzeskiej. V okresie gdy kultura Noua rozprzestrzeniała się ku zachodowi /w przybliżeniu XIII wiek p.n.e./, obserwujemy przenikanie ku zachodowi także innych elementów kulturowych wywodzących się ze strefy stepowej. Wspólnie z kulturą Noua na terenie Mołdawii pojawiają się zwarte zespoły grobowe, typowe dla stopowego wariantu kultury grobów zrębowych, zaopatrzona w komorę zbudowaną na zrąb z belek drewnianych, nakrytą kurhanem /Holboca, Jacoboni/. Groby takie pojawiają się w Dobrudży, a przeniknęły nawet do okolio Dra-ssowa w po ludni owo-wschodnia Siedmiogrodzie. Naczynia typowe dla kultury grobów zrębowych spotyka się też w zespołach kultury Noua. V określ s tym rozprzestrzeniły się toż brązowe miooze typu Sosnowa Maza, pochodzenia stepowego. Ku zachodowi miooze te przoniknęly przez Bramę Przemyską aż nad San /Jarosław, Przemyśl, Rożubowioe woj, Przemyśl/.

Ludność kultury Noua zajmowała się głównie hodowlą zwierząt, przede wszystkim bydła rogatego, a w mniejszym stopniu owiec, kóz, świń i koni. Zamieszkiwano osiedla otwarta, których pozostałości zachowały się niekiedy do dziś w postaci tak zwanych ■ zolulków■. Tą nazwą określa się osiedla, w których nagromadziły się skupienia popiołu, ułamków ceramiki i różnych innych odpadków, tworzące niewidki o, płaskie kopce zaznaczające się niekiedy jeszcze na powierzchni ziemi. Osiodła z ^azolalkami* są charakterystyczne dla wsohodnioouropejskioh terenów stepowych, gdzie nie uległy Jeszcze zupełnemu rozoranlu. Obrządek pogrzebowy był % reguły szkieletowy. Zmarłych układano do grobu w pozycji skurczonej, ułożonych na boku 1 wyposażano w 2 - 3 naczynia gliniane, wyroby kościana i kamienna, a stosunkowo rzadko w wyroby brązo-

wo. Groby były płoskio, niekiedy obstawione kamieniami ltfb nakryte brukani kamiennymi. Kurhany spotyka się tylko wtedy, gdy w wyposażeniu grobowym si| wyraźne elementy kultury grobów zrębowych. Na cmentarzyskach spotyka się pojedyncze groby ciałopalne, raczej poplelnl-cowe. Cmentarzyska nie są duże. Hossą po kllkanaśole pochówków. Za duże uważa się cmentarzyska, na których llorba grobów zbliża się do

stu.

¥ córamice kultury Noua /tabl. XXXVII, 1-5/ szczególnie charakterystyczno są tzerokootworowe naczynia, zaopatrzona w dwa uoha wystają— os ponad krawędź naczynia i ozdobione guzkami lub występami plastycznymi • Naczynia to na ogól nie są zdobione. Spotyka się jednak na nle-któryoh dekorację rytą /grupy kresek, żłobki/ osy dołki, albo też makro skowane trójkąty 1 linie łukowate. Znane są też podobna naczynia zaopatrzone w jedno tylko ucho. Występują też naczynia bacsolkowate dwuueha lub garnki ozdobione listwą poziomą poniżaj brzegu, albo taż dwoma listwami poziomymi, misy, kubki 1 rzadko spotykane czerpaki. Naczynia gamkowats mają często rzędy dziurek pod samą krawędzią. Z gliny były też wykonywane przęóllkl, łyżki oraz niezbyt llozne przedstawienia zoo- 1 on t ro porno rficzns.

Dla kultury Noua duże znaczenie miała obróbka kośei. Znane są naczynia kościane o ząbkowanej krawędzi, rozmaite szydła i przekłuwaoze, gro elki strzał, wykonane z kości czy rogu pobocznie® do wędzideł końskich. Licznie występują kościane szpile, najozęśclsj o główce w 'postaci dużego uszka, albo też z przekłutą główką, zaopatrzone w cztery guzki, naśladujące szpile wykonane z brązu. V Inwentarzu kultury Noua spotyka się nieco wyrobów kamienny eh: toporki, krzywe noże wykonane że skal krystaliczny oh, grooiki strzał, noże i sierpy wykonane z krzemienia i wykończono techniką retuszu powierzchniowego. Wyrobów metalowych nio jest wiole. Charakterystyczne są tu szpile brązowe o ukośnie przekłutej główce zaopatrzone w cztery guzki, szpile o główce uformowanej na podobieństwo wczssnobrązowyoh szpil typu oypryjsklsgo, szpile z główką w postaci owalnsj tarczki z końcom zwiniętym w uszko, a także szpile z główką w formie dużego uszka. Spotyka się też bransolety, zausznice, wisiorki wykonane z brązu, a także nlelloane narzędzia,

Jak noże ozy siokiory.

W rozwoju kultury Noua próbuje się wykazać istnionie fasy starszej określanej Jako pro to-Noua i fazy właściwej Noua. Podział ten nie został jednak przekonywająco udowodniony. W strefie objętej przez kulturę Noua można wyróżnić największą koncentrację stanowisk na terenie Mołdawii, zwłaszcza pomiędzy Seretem i Prutem. Zgrupowanie to ciągnie się ku Wschodowi poza Prut na teren Besarabll. EkugŁe