P1260045

138 -

mają ehropowaconą dolną część brzuśca /Zwartowo, pow. Lębork/. Podobnie układają się no starannie gładzonych i czernionych naczyniach bez wyobrażeń twarzy, posiadających niekiedy przedstawienie obrazowe /Jabłówko, pow. Starogard Gdański i KiaIno, pow.Wejherowo/. Poza poziomymi rzędami mogą one przybierać formy linii falistych i łamanych /Prąca, pow. Starogard Gd./. W układach horyzontelno-wer-tykslnych tworzą niokiedy bardzo ozdobne, szerokie szlaki w poataoi bądź linii zygzakowatej biegnącej pod pasmami dookolnymi, bądź kątów wsuwanych w siebie.

Szczególny ornament widnieje na naczyniu z Sośnicy, pow. Krotoszyn; są to dwa rzędy dołków u nasady szyi i biegnące do nich prostopadle grupy złożone z czterech rzędów na szyjce; między nimi występują motywy kółek utworzonych z pięciu dołków - tego rodzaju kollr ste znaki są bardzo rzadko spotykane w zdobnictwie kultury pomorak kiej. Dołki odciskane są także w pionowych i naprzemian ukośnych pasmach. Omawiane elementy połączone są w szeregu przypadków z motywami rytymi, jak linia ciągła /Tsbl. XVIII, 14/, falista /Tabl.

XX, 8/, czy łamana, a także z pseudosznurowymi. Często również od rzędu utworzonego z dołków zwieszają się motywy kreskowe np. łuki lub jodełki - dołki umieszczone są również między gałązkami jodełek. I kilku przypadkach dołki ozdabiają przedstawienia jodełkowe na popielnicach twarzowych, stanowiąc zakończenie kresek, tworzących trzon, lub odgałęzień bocznych /Tabl. XXI, ?/. Na popielnicy z Pio-trowic, pow. Kartuzy dołki układają się w linię falistą na rysunku uchwytu grzebienia.

Hzedko spotyka się nakłucia v. postaci wąskich trójkątów i wyli aznie w poziomych rzędach pod nasadą szyi, podobnie, jak dołki podłużne. Okrągłe dołki tworzą też różne kompozyoje /często rozetowe/ na pokrywach. Przeważnie są to kręgi koncentryczne, lub koła wraz z pasmami poprzecznymi. Innym układem nierzadko występującym aą promieniście rozchodzące się rzędy dołków, biegnące od wierzchoł-

ko ku podstawie pokrywy. Poza tym wspó iwy stępują one z noty woni kreskowymi, stanowiąc Ich obramowanie, lub zakończania kresek przy brzegu pokrywy, a niekiedy wypełniają przestrzeń między kompozycjami rytymi /Tabl.XXX, 16/.

Większe 1 płytsze dołki umieszczane a niezbyt regularnych odstępach, wykonywane były przeważnie palcem z wyraźny* nieraz zaznaczeniem paznokci. W większości przypadków znajdują się one jako pojedynczy rząd bezpośrednio pod nasadą szyi na popielnicach szeroko-otworowych, gładzonych /Tabl.XIX, 10/, lub chropowsconych, na których rząd dołków oddziela gładką szyjkę od chropowatego brzuśca.

Dołki tego rodzaju są raczej owalne niż okrągłe 1 odciśnięte pionowo, rzadko zaś ukośnie. Często współwystępują razem z symetrycznie rozmieszczonymi uszkami pod nasadą azyl lub wraz z guzkami. Stosunkowo rzadko grupy dołków odciśnięte są naprzemian z ukośnymi nacięciami. Większe dołki umieszczane aą ponadto w środku guzków i na plastycznych listwach, nalepianych poziomo. Od dużych, płaskich dołków, pojedynczo w pewnych odstępach odciskanych pod nasadą szyi, mogą rozchodzić się ku dołowi pasma kresek rytych naprzemian ukośnie. Znane są tylko nieliczne przypadki występowania dużych dołków na brzuścu, w postaci rzędów poziomych łączonych pionowymi, czy na samym załomie brzuśca /Tabl. XX, 2/.

Do bardziej ozdobnych motywów, należą dołki wykonane za pomocą kółek odciskanych okrągłym, pustym w środku stemplem. Występują najczęściej na popielnicoch w układach horyzontalnych, bezpośrednio pod nasadą szyi /Tabl. XVIII, 2 i XIX, 8/. Dość często za pomocą tych elementćw wyobrażanp oozy /Tabl. XVIII,8./, a wyjątkowo na popielnicy z żarnowca, pow. Puck, pod wizerunkiem twarzy /bezpośrednio pod nosem/ umieszczone są dwa rzędy po trzy kćłka w każdym. Kółka odciskane spotyka się przewoźnie na popielnicach twarzowych i czernionych, a często inkrustowane były białą masą.

Motywy żłobkowe — spośród nich szczególnie powszechnie stosowa-