P4290124

DR HAB.

TADEUSZ EPSZTEIN

POLSKA AKADEMIA NAUK

Społeczeństwo i gospodarka

Chciałbym się zająć pewnym wycinkiem historiografii ostatnich kilkunastu lat, dotyczącym spraw społecznych XIX w. Pole moich zainteresowań obejmuje całą zbiorowość zamieszkującą w tym czasie ziemie dawnej Rzeczypospolitej. Mówiąc o społeczeństwie polskim, nie będę miał na myśli określonej grupy etnicznej, ale wszystkich mieszkańców byłego państwa polsko-litewskiego.

Problematyka społeczna w polskiej historiografii ma długą tradycję, sięgającą przynajmniej do ostatnich dziesięcioleci XIX w., jednak badania nad społeczeństwem polskim na większą skalę niewątpliwie rozwinęły się dopiero po II wojnie światowej. Z jednej strony było to wynikiem odgórnie realizowanej polityki historycznej przez władze PRL, z drugiej strony - formą ucieczki dla części środowiska historycznego od problematyki politycznej, bardziej narażonej na ingerencje ideologiczne. W sumie dorobek historiografii na tym polu na przestrzeni czterdziestolecia był znaczny i to nie tylko na płaszczyźnie badań monograficznych. Dokonano także dużego wysiłku edytorskiego, udostępniając drukiem liczne źródła archiwalne dotyczące różnych grup społecznych. Nie można też pominąć milczeniem studiów teoretycznych, choć te w swoim założeniu podlegały największym naciskom ideologiczno-politycz-nym. Widać też na przykładzie historiografii, że dziejów PRL nie można traktować jako jednolitej epoki. W dziedzinie badań na historią społeczną można wyróżnić kilka okresów, poważnie różniących się swoimi owocami.

Dla polskiej historiografii bardzo duże znaczenie miał przełom 1956 r. Równie ważne zmiany nastąpiły po 1980 r., o czym wspominał już prof.