P1680494

d) Konstytucja rozstrzyga, że wybory do Sejmu są powszechne, równe, bezpo- ] średnie i proporcjonalne oraz odbywają się w glosowaniu tajnym (art. 96 ust. 2). Wybory . do Senatu są natomiast powszechne, bezpośrednie i odbywają się w głosowaniu tajnym (art. 97 ust. 2). Zasady prawa wyborczego odnoszą się więc do poszczególnych organów, \ Mają one podstawowe znaczenie dla kształtowania składu osobowego i politycznego izb, a tym samym dla charakteru samej zasady dwuizbowości. Ponadto w historycznym j ujęciu dwuizbowości to właśnie sposób obsadzania mandatów budził znaczne kontrowersje²⁰ i - co ważniejsze - był głównym czynnikiem wyróżniającym obie izby (w Sejmie powszechność i bezpośredniość wyboru, a w Senacie tradycje dziedziczności senatorów oraz ich nominowania)²¹. Dlatego też uznaję, że zasady prawa wyborczego nie tylko rozstrzygają o sposobie wyboru członków izb, ale przede wszystkim o sposobie tworzenia składu izb - dotyczy więc izb. Natomiast już ordynacje wyborcze - jako uszczegółowienie zasad prawa wyborczego - dotyczą członków i stanowią tylko konsekwencję obowiązywania zasady dwuizbowości.

e) Członkowie obu izb parlamentu są przedstawicielami narodu i nie wiążą ich instrukcje wyborców (art. 104 ust. 1). Ich mandat ma więc charakter mandatu wolnego. Jego gwarancjami są m. in. immunitet parlamentarny (art. 105) i incompatibilitas (art. 103). Są to przepisy ustrojowe, które odnoszą się do członków izby (wyraźnie stwierdza to Konstytucja w art. 104: "Posłowie są przedstawicielami Narodu"). Oznacza to, że nie tworzą one omawianej zasady. Jeżeli jednak normy kształtujące status posła lub senatora stanowiłby przesłankę uznania przedstawicielskiego charakteru całej izby, to wówczas należałoby je zaliczyć do zasady dwuizbowości. Wydaje się bowiem, że nie tyle przedstawicielski charakter mandatu posła czy senatora, co przedstawicielski charakter izby jest konieczną cechą organów władzy ustawodawczej. Odnosi się do organu i stanowi istotną cechę ustrojową izby. Czy więc przedstawicielski charakter mandatu członka izby jest konieczną przesłanką uznania przedstawicielskiego charakteru samego organu? Określenie statusu przedstawiciela Narodu zależy przede wszystkim od decyzji samego ustrojodawcy, a sposób obejmowania mandatu (wyboru) może mieć tylko pośrednie znaczenie. Poseł i senator staje się przedstawicielem Narodu dopiero na podstawie przepisu prawnego, który nadaje im taki status²². Brak takiego przepisu oznaczałby, że jest on jedynie przedstawicielem swoich wyborców (a więc tylko niektórych obywateli), a nie całego Narodu. W decyzji ustrojodawcy o nadaniu posłom i senatorom przedstawicielskiego statusu można jednak - jak się wydaje - doszukiwać się pewnych przesłanek faktycznych (w przeciwnym bowiem razie należałoby stwierdzić, że wynika ona wyłącznie z jego woli, tzn. opiera się na autorytecie ustrojodawcy). Są nimi - moim zdaniem -obowiązywanie, co do zasady²³, powszechności wyborów oraz ustawodawczy charakter

Zob. ewolucję projektowanego składu Senatu podczas prac Sejmu Ustawodawczego (1919-1922) i związane z tym kontrowersje, np. wystąpienie M. Niedziałkowskiego (Sprawozdanie Stenograficzne z 160. posiedzenia Sejmu Ustawodawczego, CLX/33) czy też wniosek F. Maślanki (Sejm Ustawodawczy, druk 2295).

¹ Na ten aspekt dwuizbowości zwracają uwagę E. Gdulewicz i W. Orłowski, wskazując, że wybory do drugiej izby - według zasady powszechności - nie są bezwzględnie konieczne, zob. E. Gdulewicz, W. Orłowski: Sejm i Senat [w:] Prawo konstytucyjne, pod red. W. Skrzydły, Lublin 1996, s. 204.0 różnych sposobach tworzenia drugich izb, zob. B. Banaszak, jw., s. 452-454.

²²    O zasadności takiego stanowiska świadczyć może także konstytucyjnie ustanowiony status Prezydenta RP; wybrany w powszechnych i bezpośrednich wyborach nie jest przedstawicielem Narodu, a najwyższym przedstawicielem Rzeczypospolitej Polskiej (art. 126).

²³    Zgodnie z takim ujęciem przedstawicielskiego statusu izby dopuszczalne byłoby nawet uzupełnienie składu drugiej izby o wirylistów, np. osoby, które pełniły określone funkcje (byłych