PICT0002

przeprowadzać w moczu zebranym w ciągu całej doby. Zbiórkę dobową rozpoczyna się od drugiego oddania moczu, a kończy się na pierwszym oddaniu dnia następnego.

Z moczem wydalane są:

-    organiczne związki azotowe, np. mocznik, kwas moczowy, kreatynina, amoniak;

-    organiczne związki nieazotowe, np. kwasy, produkty metabolizmu, detoksykacji, leki i inne;

-    woda i sole mineralne.

Tabela 9. Składniki prawidłowego moczu człowieka

Rząd wielkości g/dobową ilość moczu	Substancja
1000	woda
10	mocznik, chlorek sodu
I	kreatyniną kwas moczowy, amoniak, potas, nieorganiczne siarczany i fosforany
0,1	wapń, magnez, aminokwasy, glukozą fenole, estry siarczanowe
0,001	białką ciała ketonowe, zasady purynowe, kwas szczawiowy, urobilinogen, indykan

BADANIE OGÓLNE MOCZU

Badanie ogólne moczu należy do podstawowych badań laboratoryjnych w diagnostyce chorób nerek i dróg moczowych oraz w wykrywaniu chorób ogól-noustrojowych powodujących zmiany w jego składzie. Badanie to polega na ocenie cech fizycznych (barwa, przejrzystość, zapach, odczyn, ciężar właściwy, osmolal-ność), cech chemicznych (cukier, białko, urobilinogen, bilirubina, ciała ketonowe) oraz osadu moczu (nabłonki, krwinki białe, krwinki czerwone, wałeczki lipidów, śluz, bakterie, grzyby, pasożyty, składniki mineralne). Zazwyczaj badania przeprowadza się w tzw. pierwszej porannej porcji moczu. Początkową porcję, która odpowiada zawartości cewki moczowej, należy odrzucić, podobnie jak ostatnią, zawierającą składniki pochodzące z gruczołu krokowego i pęcherzyków nasiennych (u mężczyzn).

WŁASNOŚCI FIZYCZNE MOCZU

Barwa

W stanach fizjologicznych zabarwienie moczu może się wahać od zupełnie bezbarwnego do ciemnożółtego (bursztynowego) i zależne jest od stopnia jego zagęszczenia (urochromu). W stanach chorobowych może wykazywać różne zabarwienie, zależne od zawartości składników fizjologicznych i niefizj o logicznych, w tym szczególnie leków. Istotne znaczenie diagnostyczne oraz lecznicze ma różnicowanie zabarwienia moczu uwarunkowanego hematurią od wywołanego hemo-globinurią, mioglobinurią lub barwnikami egzogennymi.

W hematurii makroskopowej mocz przyjmuję barwę czerwonobrunatną lub kawową, stwierdza się obecność białka, a także dodatnią reakcję z odczynnikiem benzydynowym lub toiuidynowym (wymienione substancje ulegają utlenieniu w obecności krwinek czerwonych, hemoglobiny i mioglobiny wykazujących właściwości peroksydazowe). Badaniem mikroskopowym wykazuje się bardzo liczne erytrocyty. Zabarwienie surowicy krwi jest niezmienione. Po odwirowaniu mocz ma prawidłową barwę.

W hemoglobinurii zabarwienie moczu może być takie, jak w,hematurii, ale nie zmienia się po odwirowaniu. Ponadto stwierdza się białkomocz oraz dodatnią reakcję z odczynnikiem benzydynowym lub toiuidynowym. W osadzie moczu zwykle nie występują erytrocyty, a surowica jest różowa (cechy hemolizy).

W mioglobinurii zabarwienie moczu może być takie, jak w hemoglobinurii i hematurii. Stwierdza się w nim obecność białka, dodatnią reakcję z odczynnikiem benzydynowym lub toiuidynowym oraz brak lub niewielką liczbę krwinek czerwonych. Po odwirowaniu zabarwienie moczu nie zmienia się, a surowicy krwi jest prawidłowe. W przypadku obecności porfiryn mocz przyjmuje barwę czerwoną nasilającą się w świetle ultrafioletowym i nieu legającą zmianie po odwirowaniu. Po ekstrakcji porfiryn chloroformem zabarwienie moczu znika, nie stwierdza się w nim obecności białka ani krwinek czerwonych, a test z odczynnikiem benzy-dynowym lub toiuidynowym wypada ujemnie. Zabarwienie surowicy u chorych na porfirię jest prawidłowe.

Czerwona barwa moczu uwarunkowana barwnikami egzogennymi (barwnik czerwonych buraków, papryki, czarnych jagód) może ulec zmianie przy zmianie pH, natomiast pozostaje taka sama po jego odwirowaniu. W moczu nie stwierdza się wtedy obecności białka ani krwinek czerwonych, a surowica krwi ma prawidłowe zabarwienie. Ponadto mocz daje ujemną reakcję z odczynnikiem benzydynowym. i

131