PICT2643 (2)

25

Rolę konwencji w procesie odbioru utworu można praktyce* nie zademonstrować ukazując różnicą miądzy językiem utworu a jego interpretacją. Culler mocno akcentuje fakt, że badani# kompetencji literackiej musi unikać dwojakich niebezpieczeństw: tych, jakiś łączą się z podejściem czysto teoretycznym, gdyż określane przez nie normy mogą pozostawać w jaskrawej sprzeczności z tymi, które czytelnik rzeczywiście spożytkowuje; z drugiej strony niebezpieczeństw, jakie niosą podejścia eksperymentalne, dostarczające informacji o odczytaniach konkretnego czytelnika. Kompetencja literacka może być określona nie poprzez analizę reakcji czytelniczych, lecz poprzez badanie stosunku odbiorców do wyników przeprowadzonych interpretacji. Okazję do tego stwarza przede wszystkim działalność krytycznoliteracka. Krytyk styka się z problemem kompetencji zawsze, ilekroć zamierza napisać coś o utworze literackim. Przystępując do pisania, musi 'bowiem założyć, że jego odczytanie nie jest indywidualne, przypadkowe lub dewiacyjne. W związku z tym zdanie krytyka może być traktowane przez czytelników jako eksplikacja ich intuicyjnych odczuć i ich wiedzy o literaturze. Wypowiedź krytycznoliteracka opiera się bowiem na przesłance, że jest wyrazem stanowiska podzielanego przez czytelników, tzn. że prezentuje procedury odczytań społecznie akceptowalne ^S2. Konkretny akt lektury zawsze wiąże odbiorcę z innymi ludźmi, którzy podejmują lekturę tekstów podobnych. Indywidualne odczytanie staje się aktem społecznym przez to, że ma ono potwierdzić przynależność jednostki do wspólnoty czytających poprzez akceptację rozpowszechnionych w niej procedur lekturowych ^M.

Culler definiuje kompetencję literacką jako milczącą wiedzę (tacit knowledge), leżącą u podstaw aktu czytania. Kompetencja literacka to wiedza, jaką musi mieć idealny czytelnik (ideał reader), „aby czytać i interpretować dzieło w sposób, który uważamy za akceptowalny, zgodny z instytucją literatury” ^M._Kgnw gfi^encjjł litfi^ack^^moźliwia odbiorcy dotarcie^do.tychjyiacjetii utworu/które^w d^ym^czasie~zy^ałyspołeczną “akceptację. Od-

storycznoliterackim, [w zbiorze:] Publiczność literacko, pod red. S. Żółkiewskiego i M. Hopfinger, Wrocław 1982, s, 69.

^M Zob. Culler, op. ctt., s. 114—118, 288, 124—128.

m zob. 'Sławiński, op, oit., s. 79—80.

^M Culler, op. oit., s. 123—124.