PICT5859

kładne rozeznanie się w slyJu pracy nauczyciela na lekcji. Oczywiście uwzględniać powinna także pozytywne przejawy pracy nauczyciela, w tym także jego postawę wobec uczniów, aktywizowanie ich w myśleniu i działaniu praktycznym, inicjowanie pracy zespołowej uczniów, wciąganie ich do współdziałania w planowaniu, przygotowywaniu, prowadzeniu i ocenianiu lekcji itp. W tej samej mierze dotyczyć może również zachowania się uczniów na lekcji, a zwłaszcza ich aktywności, samodzielności i sprawianych przez nich trudności wychowawczych. W opracowaniu jej mogą brać udział wszyscy nauczyciele klas równoległych lub uczących tego samego przedmiotu w klasach niższych lub wyższych. Dzięki ternu może stać się ona skutecznym środkiem usprawnienia i unowocześnienia pracy dydaktyczno-wychowawczej w szkole.

Tabela I. Fragment scheduły obserwacyjnej

Kategorie

zachowania się nauczyciela

5-minutowc jednostki czasowe

t By! nulo aktywny

2. Byl pochłonięty własnymi myślami i przejawiał trudności w koncentrowaniu się na przebiegu lekcji

13. Un ikał podejmowania odpowiedzialności

Nie potrafił zainteresować uczniów

5. Odpowiadał na pytania uczniów w sposób niepełny łub niedokładny

6. Wykazywał ograniczoną znajomość nauczanego pr/ez siebie przedmiotu

7. Prowadził lekcję

chaotycznie (bczplanowo)

Wykazał niezdecydowaną postawę

Zezwalał na dyskusję odbiegającą od tematu lekcji

Źródło: LM. Smith. B.B. Hudgins (1965. s 182).

Za stosowaniem techniki obserwacji próbek czasowych przemawia również i to, że jest łatwa w użyciu. Wymaga jedynie zaznaczenia w odpowiednich rubrykach występowania danej kategorii zachowania się za pomocą odpowiednich symboli lub cyfr (jeśli pragniemy podać także stopień jej nasilenia). Zbyt trudna może okazać się wówczas, gdy schcduła obserwacyjna składa się ze zbyt wielu kategorii. W zasadzie nie powinna przekraczać 20-25 kategorii. Technikę tę uzupełniać może także jakościowy opis dokonywanych spostrzeżeń, wychodzący często poza planowo uwzględnione w obserwacji aspekty zachowania się.

5. Techniki obserwacji niestandawzowanej

Ostatnio coraz większe znaczenie przywiązuje się do technik obserwacji nie-standaryzowancj. Umożliwiają one - w przeciwieństwie do tamtych - nade wszystko opis i analizę jakościową zgromadzonego za ich pomocą materiału obserwacyjnego. Do technik tych można - jak sądzę zaliczyć: technikę obserwacji dorywczej, technikę dzienniczków obserwacyjnych, technikę obserwacji fotograficznej,

- technikę obserwacji próbek zdarzeń.

Technika obserwacji dorywczej

Technika obserwacji dorywczej występuje w literaturze psychologicznej pod nazwą obserwacji anegdotycznej. Może być z powodzeniem wykorzystana zwłaszcza w pracy badawczej nauczycieli. Polega ona na zapisywaniu szczególnie tych przejawów zachowania się uczniów, które - według osobistego uznania nauczyciela - na to zasługują. Tak więc, nic tyle cel obserwacji wyznacza postrzeganie i gromadzenie danych obserwacyjnych, ile chwilowe i szybko na ogół przemijające zainteresowanie obserwatora. W ten sposób odnotowuje on praktycznie wszystko, co zwraca jego uwagę w zachowaniu się uczniów, nic uświadamiając sobie jego poznawczego znaczenia. Przeto nic dziwnego, że technika ta spotyka się z przeróżnymi krytycznymi uwagami ze strony naukowców. Zarzuca się jej przede wszystkim subiektywność w opisach narracyjnych, którymi posługuje się zazwyczaj.

Pomimo stawianych jej zarzutów i rzeczywiście znikomej wartości naukowej, zasługuje na uwagę zwłaszcza w pracy badawczej nauczyciela. Budzi bowiem głębszą refleksję u nauczyciela nad opisywanymi dorywczo zdarzeniami i niekiedy pozwala wysunąć wartościowe hipotezy robocze. Dzięki /aś nadaniu