prapol046

III okres epoki brązowej (środkowy okres brązowy) 1300—1100 przed Chr.

Upowszechnienie się palenia zwłok Najważniejszym wydarzeniem w ciągu III okresu brązo> wego jest wystąpienie na widownię kultury łużyckiej tak nazwanej, ponieważ na Łużycach odkryto pierwsze typowe dla niej znaleziska. Jakkolwiek ludność kultury łużyckiej stosowała powszechnie zwyczaj palenia zmarłych, a poprzedzająca ją ludność kultury przedlużyckiej na ogół grzebała zwłoki niespalone, to jednak obie te kultury wykazują w ceramice oraz w wyrobach metalowych tyle punktów stycznych, że musimy je uznać na ogół za wytwór tej samej ludności. Na powstanie kultury łużyckiej złożył się jednak także poważny wkład kultury trzcinieckiej, która wniosła do niej naczynia wieloboczne z ornamentyką guzową. Nowy obrządek pogrzebowy nic został przyjęty z zewnątrz przez kulturę , łużycką", lecz jest tylko upowszechnieniem się tendencyj, zaznaczających się już w końcu młodszej epoki kamiennej. Odosobnione wypadki palenia zwłok znamy bowiem u nas już w zachodniopolskiej grupie ceramiki sznurowej i w kulturze pucharów dzwonowatych, następnie w kulturze unietyckiej, której twórcami byli właśnie sznurowcy przy współudziale drugiej z wymienionych wyżej kultur, dalej w kulturze przedlużyckiej, rozwiniętej z kultury unietyckiej, a wreszcie także w kulturze trzcinieckiej. Ta tendencja, nurtująca długo niejako pod powierzchnią tych kultur, rozwijających się kolejno jedna z drugiej, zdobywa sobie nagle na przełomie starszego i środkowego okresu brązowego powszechne uznanie. Oczywiście tak radykalny przewrót w obrządku pogrzebowego nie mógł dokonać się bez głębokich przemian w wierzeniach religijnych, w szczególności zaś w poglądach na życie pośmiertne. Źródłem czci zmarłych było z jednej str-cmy uczucie przywiązania do nich i troska o ich dobro pośmiertne, z drugiej zaś strony pewna obawa przed zmarłymi, której nie zdołały się wyzbyć całkowicie nawet współczesne ludy cywilizowane. Wyobrażając sobie żywot pośmiertny jako dalszy ciąg życia ziemskiego ze wszystkimi jego potrzebami i wierząc, że dalsze trwanie duszy zależy od jak najdłuższego przetrwania ciała i zabezpieczenia jego potrzeb, budowano dla zmarłych często okazałe grobowce kamienne, wznoszono dla nich potężne mogiły, które przetrwały do dnia dzisiejszego, gdy z mieszkań ludzi, którzy wznosili tc pomniki dla swych zmarłych, zachowały się zaledwie nikłe ślady. Z tego względu wyposażano też nieboszczyków w naczynia gliniane, narzędzia, broń czy ozdoby potrzebne im w życiu pozagrobowym, zaopatrywano ich w pokarmy na drogę pośmiertną, palono dla nich ogniska, aby ich ogrzać i odprawiano uroczystości ku ich czci. Obawiając się zaś, że w razie jakiegoś mimowolnego nawet zaniedbania obowiązków wobec zmarłego mógłby on upomnieć się o swą krzywdę i nie-

MAPKA II.

Kultury III okresu epoki brązowej Kultura łużycka I | Grupa zachodnio-wiclkopolska tNfc' Grupa górnośląsko-małopolska Sł Grupa kujawsko-chcłmińska Uh Grupa kaszubska

Grupa zachodnio-pomorska U/f Kultury bałtyjskie

85