Przechwytywanie w trybie pełnoekranowym 07 20093603 bmp

W. I'itjr<k Ił Ifp Jo nimfa o font imrAommin. Wjraa»j 20UH, ISBN 974*3 *>301-14-6, O by WAlP 200R

166 Wstęp do ⁿ^uki o komunikowaniu

Na tej zasadzie tłumaczy się pozorną sprzeczność między dwoma następującymi sądami, bynajmniej nie alternatywnymi, ale komplementarnymi:

■    Podstawową funkcją języka jest informowanie.

■    Podstawową funkcją języka jest przekonywanie.

To właśnie spełnianie przez daną wypowiedź m.in. funkcji „informacyjnej”, zwanej przedstawieniową, symboliczną, referencyjną, umożliwia spełnienie funkcji perswazyjnej. Właśnie - jakkolwiek dziwacznie może to brzmieć - „funkcja informacyjna może pełnić (i zwykle pełni) funkcję perswazyjną”. Jako model związku między tymi dwiema funkcjami przywoływałem w innym miejscu (Pisarek 1976) pistolet, który dzięki temu, że jego pociski mogą przebić m.in. ciało człowieka, służy do obrony lub ataku. Dzięki więc swej potencjalnej funkcji „przebijającej” pełni funkcję odstraszającą.

Na maksymalnie uproszczony model komunikowania składają się tylko trzy elementy: nadawca - przekaz - odbiorca. Z każdym z nich wiąże się swoista faza każdego procesu komunikowania: faza istnienia przekazu (jako komunikandum) głównie w świadomości nadawcy, faza jego zmaterializowanego istnienia w postaci zbioru znaków oraz faza jego istnienia przede wszystkim w świadomości odbiorców.

Bardzo ważnym, bo płodnym, jako uzasadnienie praktycznej działalności badawczej wkładem Ireny Tetelowskiej do polskiej teorii prasoznawstwa jest rozróżnienie funkcji intencjonalnych, nadanych i realnych (inaczej: pełnionych), odpowiadających trzem fazom procesu komunikowania: (1) projektowaniu, (2) zapisaniu, czyli „ustrukturowancmu przekazowi”, i (3) „odczytywaniu” (dziś powiedzielibyśmy raczej recepcji, czyli odbiorowi). Do koncepcji rozróżniania funkcji według kolejnych faz procesu doprowadziła Tetelowską analiza semantyczna pojęcia funkcji, odnoszącego się raz do celu działania (intencja), raz do przystosowania do działania („ustrukturowanc narzędzie”), innym razem do samego działania („czynność wyznaczona przez strukturę pełniącego ją podmiotu, organu lub przedmiotu [...] albo po prostu czynność kogoś lub czegoś bez wymienionych wyżej ograniczeń strukturalnych”) (Tetelowską 1967: 148).

Przyjęcie tej koncepcji sprzyja zastosowaniu analizy zawartości w badaniach podejmowanych w celu usprawnienia procesu komunikowania. Kieruje bowiem ona uwagę badacza na stopień zgodności przekazu z intencją nadawcy oraz zgodności reakcji odbiorcy z treścią przekazu, a więc ostatecznie na stopień zgodności reakcji odbiorcy z intencją nadawcy. Ujawnienie ewentualnych niezgodności, ich rodzaju, zakresu i zasięgu jest wstępnym, ale niezbędnym warunkiem ich usunię cia lub choćby zmniejszenia.

Funkcję intencjonalną wiąże się z fazą projektowania (w for mie zamiaru, planu lub dyrektywy) zarówno różnych mediów kierowanych przez