Przechwytywanie w trybie pełnoekranowym 07 20095456 bmp

I> M<Quail. tiw«i tommrkmnrma ma*tmvgo. Wjujywa K<i? ISBN M7S-K5-01-I5IS3-M, Oby WN PWN 2007

2.5. Film jako medium masowe 51

2.5. Film jako medium masowe

Film narodził się pod koniec wieku XIX jako nowinka techniczna, jednak to, co oferował, nie było szczególnie nowatorskie tak co do treści, jak i funkcji. Film przenosił do nowych środków prezentacji i rozpowszechniania starą tradycję rozrywki, oferując opowieści, pokazy, muzykę, dramat, humor i sztuczki techniczne na poziomie popularnym. Niemal od razu stał się on również medium masowym z prawdziwego zdarzenia, w tym sensie, że dość szybko docierał do bardzo dużych grup populacji, nawet w obszarach wiejskich. Jako medium masowe film stanowił po części reakcję na „odkrycie” czasu wolnego - czasu nie spędzanego na pracy - oraz na potrzebę dostępnych cenowo i (z zasady) godnych szacunku sposobów wspólnego spędzania wolnego czasu przez całe rodziny. W ten właśnie sposób film udostępnił klasie pracującej część dóbr kulturalnych, którymi dotąd cieszyły się „wyższe” klasy społeczne. Sądząc z fenomenalnego tempa rozwoju filmu, zaspokajany przezeń ukryty popyt był olbrzymi. Z wymienionych powyżej czynników formatywnych w tym przypadku największe znaczenie miały nie technologia czy nawet klimat społeczny, ale potrzeby psychiczne jednostek, które film zaspokajał.

Charakterystyka filmu jako „show-biznesu" w nowej formie dla rozszerzającego się rynku to tylko część jego historii W dziejach filmu wystąpiły trzy inne istotne prądy. Po pierwsze, należy odnotować zastosowanie filmu w propagandzie, zwłaszcza o celach politycznych lub społecznych, wykorzystujące jego szeroki zasięg, pozorny realizm, oddziaływanie emocjonalne i popularność. Dwa pozostałe kierunki w historii filmu to powstanie wiciu szkół sztuki filmowej (zob. I Iuaco 1963) i narodziny ruchu społecznego filmu dokumentalnego. Tc dwie ścieżki rozwoju różniły się od głównego nurtu tym, że przemawiały raczej do mniejszości lub niosły znaczny ładunek realizmu (albo jedno i drugiej. Obie łączy z propagandą filmową - acz jest to związek w pewnej mierze przypadkowy - fakt, że obie rozwijały się w czasach hyzysu społecznego.

W wielu popularnych filmach rozrywkowych w dalszym ciągu występują lekko tylko zamaskowane elementy ideologiczne i - pośrednio - propagandowe, nawet w społeczeństwach politycznie „wolnych”. Odzwierciedla to splot wielu czynników: świadomych zabiegów zmierzających od uzyskania kontroli społecznej, bezrefleksyjnego przejęcia wartości populistycznych lub konserwatywnych, infliltracji rozrywki przez zabiegi marketingowe i PR', wreszcie dążenia do uzyskania masowego odzewu. Pomimo dominacji funkcji rozrywkowej w dziejach filmu filmy często wykazywały tendencje dydaktyczne i propagandowe. W porównaniu z innymi mediami film jest niewątpliwie bardziej podatny na ingerencję zewnętrzną i może podlegać większej presji ku konformizmowi ze względu na ryzyko finansowe wiążące się z jego produkcją. Jako ilustracja tej sytuacji może służyć fakt, że po ataku na World Tracie Center 11 września przedstawiciele rządu Stanów Zjednoczonych starali się spotkać z lidera-

' 1*R. skrót od ang. publie relations - polityka kształtowania wizerunku publicznego osób lub instytucji (przyj) tłum.).