PTDC0069 (2)

MONOLOG

Monolog jest wypowiedzią jednej osoby w warunkach nieskrę-powania niczyją obecnością. Jego podstawowe oechy jako formy wypowiedzi dramatycznej to autonomiczność (nie jest odpowiedzią na czyjeś pytanie, nie stanowi punktu wyjścia dla dialogu, powód zabrania głosu jest w nim wyłącznie zawarty), całościowośó - ma on określoną budowę myślową i językową, jednopodmiotowość (za jego treść i formę ponosi odpowiedzialność jedna osoba, podczas gdy replika wchłania ooś zawsze z głosu poprzednika). Poza tym - wąskim - rozumieniem pojęcia spotkać można rozumienie szerokie, ogarniające poza monologiem właściwym także takie jedno-podmiotowe formy wypowiedzi dramatyoznej, jak chór (traktowany jako "monolog zbiorowości"), przemówienie, zwroty na stronie, a nawet dłuższe wypowiedzi w ramach dialogu - tyrada i zwroty do widzów. Wspólną cechą wszystkich tych form jest to, że wypowiadane są przez jedną osobę; nazywanie ich monologami zaciera jednak istotne różnice formalne i jakże różne zobowiązania w zakresie funkcji.

Obok pojęcia "monologu" funkojonuje pojęcie "monologicznoś-ci" określająoe nie formę wypowiedzi, lecz jej tendencję, manifestowanie się postawy osoby wypowiadającej. "Monologiozność" tak rozumiana to przeciwieństwo "dialogiozności". Są to dwa bieguny każdego działania językowego, jak przekonująco opisywał to Mukarovsky. Wyróżnienie tych dwu tendencji organizowania wypowiedzi umożliwia określenie współodpowiedzialności każdej z nioh za ostateozną formę konkretnej formy językowej. Pozwala to traktować dialog i monolog Jako "dwie przeciwstawne, elementarne postawy, z których każda nieuchronnie objawia się, ilekroć język wchodzi w związek z pozajęzykową rzeczywistością” (J. Mukarovsky,