PwTiR122

242 Rozdział 9

przewozu, jeśli nawet przemieszczenie osób lub rzeczy następuje za odpłatnością. Podobnie w wypadku przewozu nieodpłatnego wykonywanego przez przewoźnika to nie umowa przewozu jest zawierana, lecz umowa o zbliżonym charakterze, która musi być zaliczona do umów nienazwanych. Do takiego przewozu prawo przewozowe z 1984 r. znajduje tylko odpowiednie zastosowanie. Osoby przewożone nieodpłatnie przez przewoźnika powinny być traktowane jak inni podróżni, a nie jak osoby przewożone „z grzeczności”.

Natomiast druga strona umowy przewozu osób w ogóle nie jest wymieniona w kodeksowej definicji tej umowy. Stroną tą jest z reguły podróżny, nazywany w niektórych rodzajach transportu pasażerem. Coraz częściej jednak kontrahentem przewoźnika jest organizator przewozu grupowego, którym może być np. szkoła, uczelnia, zakład pracy, stowarzyszenie, inna jednostka organizacyjna, czy osoba fizyczna. Wówczas jest zawierana umowa grupowego przewozu osób, do której przepisy prawa przewozowego z 1984 r. stosuje się z odpowiednimi zmianami. Powołane przepisy nakładają na takiego organizatora szczególne obowiązki, zobowiązując go m.in. do nadzoru nad przestrzeganiem przepisów porządkowych przez uczestników przewozu grupowego. Mamy tutaj do czynienia z umową o świadczenie na rzecz osoby trzeciej.

Jedną z cech charakterystycznych umowy przewozu osób jest odpłatność. Jest ona traktowana przez strony jako ekwiwalent świadczenia przewozowego. Omawiana umowa ma więc charakter wzajemny. Jest to umowa tradycyjnie zaliczana do umów adhezyjnych, gdyż jest zawierana w trybie przystąpienia podróżnego lub organizatora przewozu grupowego do warunków ustalanych jedno-nostronnie przez przewoźnika. Takie narzucane drugiej stronie klauzule o charakterze nienormatywnym są w szczególności wprowadzane w postaci regulaminów określających warunki obsługi i przewozu podróżnych, jak też poprzez rozkłady jazdy środków transportowych. Zgodnie z ustaleniami prawa przewozowego z 1984 r. przewoźnik może wydawać wskazane regulaminy. Jest on ponadto zobowiązany do podania do wiadomości publicznej rozkładów jazdy dotyczących regularnej komunikacji publicznej.

W nauce prawa M. Stec wyraził pogląd, że umowę przewozu należy traktować jako zawieraną w drobnych, bieżących sprawach życia codziennego i w konsekwencji tego stanowiska wzorce umowne w postaci regulaminów przewoźników zwykle będą oddziaływały na jej treść bez konieczności doręczenia przy zawarciu umowy. Wtedy wystarczy powołanie się na przepis kodeksowy wymagający tylko łatwości dowiedzenia się o ich treści ze względu na zwyczajowe posługiwanie się tego rodzaju wzorcami. Można zgodzić się z tym stanowiskiem, które częściowo rozwiązuje problem kwalifikowanych wzorców umownych, regulowanych przez przepisy pozakodeksowe w oderwaniu od ustaleń k.c. w sprawie wzorców umów. Jednak umowę o przewóz lotniczy trudno jest zakwalifikować do umów zawieranych powszechnie w drobnych, bieżących sprawach życia codziennego. Mamy tutaj do czynienia z odrębnym unormowaniem prawa lotniczego z 2002 r., które przewiduje wydawanie przez przewoźników lotniczych regulaminów zawierających typowe warunki przewozu lotniczego pasażerów, bagażu oraz ładunków. Taki regulamin musi być przedstawiony do wiadomości Prezesa ULC, który w drodze decyzji administracyjnej może nakazać dostosowanie danego wzorca do wymagań obowiązującego prawa. Przy tym w zakresie sprzecznym z prawem regulamin nie obowiązuje kontrahentów przewoźnika lotniczego. Wskazane regulacje prawa lotniczego wydają się lepiej chronić interesy pasażerów jako konsumentów niż unormowania kodeksowe w sprawie wzorców umów. Ponadto przepisy prawa lotniczego zobowiązują przewoźników lotniczych do podawania do publicznej wiadomości w sposób zwyczajowo przyjęty rozkładów lotów regularnych.

Adhezyjny charakter umowy przewozu osób znajduje wyraz w ustaleniach ustawy - Prawo przewozowe z 1984 r. Przewidują one, że umowa ta jest zawierana przez nabycie biletu na przejazd lub spełnienie innych określonych przez przewoźnika warunków dostępu do środka transportowego, a w razie ich nie-ustalenia - przez samo zajęcie miejsca w środku transportowym. Można zatem stwierdzić, że w dziedzinie przewozów pasażerskich znajduje zastosowanie uproszczony tryb ofertowy zawierania umów. Negocjacje występują jedynie w odniesieniu do komunikacji nieregularnej. Istotne jest to, że w zakresie podanym do wiadomości publicznej przewoźnik jest obowiązany do przewozu osób. Ten tzw. obowiązek przewozu może być ograniczony jedynie w ściśle oznaczonych ustawowo okolicznościach (zwłaszcza w razie klęski żywiołowej). Podobnie sformułowany obowiązek ciąży na przewoźniku lotniczym oferującym publicznie swoje usługi, co ustala prawo lotnicze z 2002 r.

Umowa przewozu osób ma z natury rzeczy charakter konsensualny. Dochodzi ona do skutku w razie ustalenia przez strony w sposób wyraźny lub dorozumiany przynajmniej postanowień przedmiotowo istotnych. Do takich postanowień zalicza się:

•    określenie przedmiotu przewozu,

•    oznaczenie trasy przewozu,

•    ustalenie wynagrodzenia przewoźnika lub przynajmniej wskazanie podstaw

jego wyliczenia (np. przez odwołanie się do wskazań taksometru).

W tej ostatniej kwestii postanowienia omawianej umowy odwołują się zazwyczaj do taryf lub cenników ustalonych lub stosowanych przez danego przewoźnika. Prawo przewozowe z 1984 r. zobowiązuje przewoźników do podawania do publicznej wiadomości tych taryf i cenników w sposób zwyczajowo przyjęty. W konsekwencji są one traktowane jako znane osobom zainteresowanym, a ich ustalenia znajdują wyraz w treści biletów na przejazd. Z kolei zgodnie z ustaleniami prawa lotniczego z 2002 r. taryfy przewozu lotniczego powinny być ustalane przez przewoźników lotniczych według zasad rynkowych oraz