P3109124

ważniooej do pobrania gotówki. Rcmiteni może przenieść prawo do realizacji czeku imiennego na inną osobę, ale może 10 nastąpić tylko przez cesję w formie aktu no. tonalnego, co jest dość uciążliwe. Czek na okaziciela może być zrealizowany prze/ kaUefO posiadacza, gdyż na czeku nic wymieniu się nazwiska remilenta. Taki czek odstępuje się innej osobie po prostu przez wręczenie. W większości krajów o gospodarce rynkowej, w której czeki są powszechnie używane jako środek płatniczy, czeki mogą zmienić swego posiadacza przez Indos, czyli — jak to już wspomniano przy omawianiu weksli - przeniesienie praw wynikających z czeku przez adnotację o tya i podpis. Dotyczy to czeków wystawionych na zlecenie.

Jeżeli przyjmujący czek chce dodatkowo zabezpieczyć się przed ewentualny* brakiem pokrycia czeku, to może zażądać czeku potwierdzonego, na którym bank (trasat) umieszcza klauzulę potwierdzającą, że wystawca ma pokrycie na kwotę wy. stawionego czeku oraz blokuje określoną kwotę na koncie wystawcy czeku. W wiek-szóści krajów prawo przewiduje sankcje karne za wystawienie czeku, na który nic ma pokrycia w banku. W razie odmowy zapłaty przez bank sumy czekowej w ter. minie jej płatności, można czek zaprotestować (podobnie jak weksel) i wtedy korzysta się z przywileju uproszczonej egzekucji należności czekowej. Czek może być * protestowany przez notariusza lub nawet przez stwierdzenie pisemne banku na czeki o odmowie zapłaty.

Giełda papierów wartościowych

11.3.1. Giełda a rynek

Rynek jest w gospodarce podstawą działań ludzkich. Pierwotnie słowo „rynek” on> czoło miejsce spotkań, na którym przeprowadzano transakcje zakupu i sprzedaży towarów. Dziś tego pojęcia używa się w znaczeniu przenośnym i rynek oznacza obszar, na którym nabywcy i sprzedawcy ustalają warunki wymiany dóbr i usług oraz na którym ich decyzje kształtują podaż, popyt i cenę dóbr oraz usług.

Ze względu na zasady obrotu, ustalające na przykład sposób kontaktowania tą sprzedających z kupującymi oraz określania warunków transakcji, rozróżnia się - jat ju/ I tym Ispomniano B rynki formalne i rynki nieformalne. Rynek formalny to rynek. na którym transakcje następują w ustalonym czasie i w określonym miejscu oni na którym obowiązuje określony regulamin ustalający sposób postępowania w zawieraniu transakcji. Giełdy zalicza się więc do rynków formalnych. Rynek nieformaką nie jest zorganizowany, a sposób i tryb zawierania transakcji są dowolne.

Dla papierów wartościowych istnieje rynek pierwotny i rynek wtórny. Rjiś pierwotny obejmuje wyłącznie nowe emisje papierów wartościowych, a więc sprzedaż pierwszym odbiorcom. Sprzedaż akcji pierwszych prywatyzowanych w łtober przedsiębiorstw państwowych prowadziły wytypowane banki w ramach rynku I**' wolnego w drodze subskrypcji. Rynek wtórny to sprzedaż wyemitowanych waloró*

dal:

finansowe.

11.3.2. Zasady funkcjonowania

giełdy papierów wartościowych

Ogólne zasady organizacji giełd według dwóch najczęściej stosowanych modeli, tj. modelu amerykańskiego i niemieckiego, oraz struktura władz giełdy i podstawy funkcjonowania giełd, omówione w punkcie zatytułowanym „Giełdy towarowe", odnoszą się również do giełd papierów wartościowych. Różnica wynika jedynie / Istoty przedmiotu obrotu. Na giełdzie towarowej przedmiotem tym są wy standaryzowane mrówce spożywcze i przemysłowe oraz inne towary, głównie masowe, na giełdzie papierów wartościowych zaś - dokumenty uosabiające prawa majątkowe, środki płatnicze, a często i kruszce szlachetne.

Wybuch II wojny światowej spowodował zawieszenie w Polsce działalności giełd. Po jej zakończeniu giełdy pieniężne i papierów wartościowych nic podjęły funkcjonowania, reaktywowały natomiast swą działalność giełdy towarowe w Warszawie. Bydgoszczy i Katowicach. Giełdy tc funkcjonowały do trzeciego kwartału 1950 r., kiedy to ówczesne władze dekretem z dnia 2I września I9S0 r. uchyliły rozporządzenie o organizacji giełd. Dopiero po przeszło czterdziestu lalach, w kwietniu I99I r.. /ostała wprowadzona w życic ustawa Prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi i funduszami powierniczymi, reaktywująca giełdę papierów wartościowych.

Jedyną na razie polską giełdą papierów wartościowych jest Warszawska Giełda Papierów Wartościowych, która służy głównie krajowemu obrotowi akcji prywatyzowanych przedsiębiorstw państwowych, innych spółek akcyjnych oraz obligacji państwowych i walorów niektórych funduszy powierniczych. Z chwilą powstania giełdy (kwiecień I99I r.) dopuszczono na niej do obrotu akcje pięciu przedsiębiorstw sprywatyzowanych do końca 1990 r.: Exbudu. Próchnika. Kabli. Tonsilu i Krosna. Następnie wprowadzano stopniowo akcje innych przedsiębiorstw.

Pod koniec maja 2005 r. na giełdzie warszawskiej na rynku podstawowym notowano 226 spółek akcyjnych, w tym 6 zagranicznych, a na rynku równoległym IS spółek. Rmadto wykazywano m.in.: notowania 15 Narodowych Funduszy Inwestycyjnych (NFI). 18 Funduszy Inwestycyjnych. IS Funduszy Emerytalnych oraz wartości 81 obligacji.

Nadzór nad funkcjonowaniem giełdy i rynkami papierów wartościowych w Polsce sprawuje Komisja Nadzoru Finansowego, która jest centralnym organem administracji rządowej, a do jej głównych zadań należą:

•    sprawowanie nadzoru nad funkcjonowaniem reguły uczciwego obrotu i konkurencji w zakresie publicznego obrotu papierami wartościowymi;

•    inspirowanie, organizowanie i podejmowanie działań zapewniających sprawne funkcjonowanie rynku papierów wartościowych oraz ochronę inwestorów;

•    współdziałanie z organami administracji rządowej. Narodowym Bankiem Polskim oraz instytucjami i uczestnikami publicznego obrotu papierami wartościowymi w zakresie kształtowania polityki gospodarczej państwa, zapewniającej rozwój rynku papierów wartościowych;

•    upowszechnianie wiedzy o zasadach funkcjonowania rynku papierów wartościowych.