P1350651

254

2. RODZAJE I KRYTERIA PODWYŻEK PtAC

"MM*

'nyth

można tr^

Wzrost wynagrodzeń może być jednym z czynników generujących inflacje folgo nawet w krajach o rozwiniętej gospodarce rynkowej rozważa się sposoby prze^ działania temu zjawisku. Trudno jednak stosować blokadę wzrostu płac, z sytuacji szczególnych, jak zagrożenie bezpieczeństwa państwa czy pcw społecznych, lub przejściowo za zgodą ainteresowanych stron. Wyróżnić koncepcje antyifłacyjnego wzrostu wynagrodzeń^{1 2}*:

a)    zawieranie umowy społecznej między związkami zawodowymi, reprezentuj,, mi pracodawców i rządu,

b)    liberalna - pozwalająca na swobodne kształtowanie płac w ramach istniejący polityki pieniężno-kredytowej, budżetowej i kursu walut (Kanada, USA),

c)    podatkowa - za pomocą specjalnego podatku placowegp od wzrostu wynagrodzeń.

W krajach rozwiniętych (głównie należących do Unii Europejskiej) stosowaną

formą jest negocjacyjny tryb ustalania wzrostu wynagrodzeń przez partnerów spo. łecznych - parytetową komisję, składającą się z przedstawicieli rządu, pracodawców i pracobiorców. Negocjacje pozwalają na kompleksowe rozpatrzenie kwestii podwyżek z uwzględnieniem ogólnej kondycji gospodarki, sytuacji ekonomicznej przedsię. biorstw oraz potrzeb i postulatów pracowników. Dokonane uzgodnienia mają charakter powszechny, a więc dotyczą wszystkich przedsiębiorstw.

Negocjowanie wzrostu wynagrodzeń ma również spełniać inne cele niż hamota-nie inflacji, a mianowicie¹⁵⁰:

-    ograniczenie wzrostu bezrobocia,

-    zapewnienie dochodów do budżetu państwa,

-    szukanie oszczędności w drodze racjonalizacji zatrudnienia,

-    podejmowanie działań proefektywnościowych.

Ograniczenie prawa do negocjacji i bezpośrednia ingerencja państwa mają charakter wyjątkowy i są stosowane wyjątkowo'⁵¹. Przykładowo w Wielkiej Brytami w latach 1965-1982 kolejne rządy stosowały przemienną politykę dochodową. Raz pozostawiano przedsiębiorstwom całkowitą swobodę wzrostu dochodów, a innym razem zamrażano wzrost plac. W latach 1975 i 1976 ustalono kwotowe pułapy przyrostu stawek plac. Laburzyści w latach 1977-1979 umową społeczną ograniczyli wzrost dochodów pracowniczych do 10%.

\Y

_h l_BtaCh recesji niektóre kraje, jak USA, Anglia, Niemcy, zamroził) 'fnlac a nawet ograniczyły dotychczasową wysokoić składników płac i ogra-

roKpwnnia placowe między koalicjami pracodawców i pracobior-J^poyyTiają się w pierwszym kwartale każdego roku. Wcześniej, pod koniec

ii

Piniego roku, formułowane są postulaty podwyżek płac Gdy rozbieżności mię-Tl_5ttonami są znaczne, angażuje się rozjemców, którymi są najczęściej byli politycy lejący się polityką finansową. Propozycje rozjemców mogą być odrzucone przez jjjią ze stron. Związkowcy mogą wówczas strajkować, a pracodawcy, w celu zbliźe-jjj,stanowisk, starają się uzasadnić, czym to grozi. Pułap podwyżek dla całej gosposi rozstrzyga się między pracodawcą służb publicznych (kierownikami administra-_cji państwowej i terenowej różnych szczebli) a federacjami związków zawodowych, podstawą jest stopa inflacji i wzrost poziomu życia.

W Austrii działa komisja parytetowa do spraw cen i płac. Jest to organ decyzyjny, który analizuje i zatwierdza proponowane przez jednostki gospodarcze podwyżki plac i cen. Postulaty w zakresie podwyżek wysuwane przez związki zawodowe muszą uzyskać aprobatę komisji. W USA i Wielkiej Brytanii stosuje się klauzule w układach ibiorowych pracy, że wynagrodzenia nie rosną szybciej niż produktywność pracy. Przedsiębiorstwa starają się uzależniać wzrost wynagrodzeń od efektów ekonomicznych całej firmy i stanowisk pracy¹⁵¹.

Rodza|e podwyżek płac

Podwyżki plac w zakładzie uzależnione są od różnych czynników. Mając na uwadze czynniki zależne i niezależne od zakładu wyróżnia się podwyżki:

a)    dostosowawcze, oparte na rewaloryzacji płac o wskaźnik wzrostu kosztów utrzymania (czynnik zewnętrzny),

b)    motywacyjne, mające na celu kształtowanie pożądanych relacji płac między stanowiskami i pracownikami w zależności od zasług, przydatności, ważności i wkładu pracownika w osiąganie korzystnych wyników przez firmę (czynnik wewnętrzny).

Różnica między wymienionymi rodzajami podwyżek dotyczy głównie celu oraz zakresu podmiotowego podwyżek, częstotliwości, regularności i algorytmu ich ustalania.

Podwyżki inflacyjne dotyczą z reguły wszystkich pracowników, rzadziej grupy najmniej zarabiających (zazwyczaj przy braku wystarczającej ilości środków finansowych). Podwyżki te powinny być stosowane regularnie i z odpow iednią częstotliwością, np. raz w roku lub kilka razy w roku (w przypadku dużej inflacji przekraczającej 6% wzrost kosztów utrzymania). Sposób ustalania podwyżek dostosowawczych jest

^IU Zfl/rądMit/j polmcjalm pracy, pod red. A. Sijkicwicz. Szkoła Główna Handlowa, 1996, Ł lii. ⁱⁿ A. Ciek, M, Tarczjiiskn, Moipmonic pracowaikiw, PWE, Warsami, 1999, j, 223.

1

'* R. Pazura, Koncepcja antyinflacyjnego mostu wyiugrodseń, Ekonomika i Organizacji Pizdsif Warstwa, 1992, nr 9, $, 3-4.

2

*S Borkowska. Negocjacyjne ksztahmame mostu wynagrodzeń. Ekonomiko i Organizacji Prał ńębioratwa, 1994, nr 9,*. 14-15.

^1,1 Wykładnia Komitetu Niiaalitnycli Ekspertów Rady Europy, Conclutiona IX Case Law on Che So-ciał Carter. 1987. Suplement, s. 15.