O ile bilans jest sprawozdaniem majątkowym, to rachunek zysków i strat jest sprawozdaniem strumieniowym obejmującym przychody i koszty na etapie sprzedaży działalności operacyjnej, finansowej, zdarzeń nadzwyczajnych oraz zysku netto oraz zysku brutto.
Rachunek zysków i strat opracowywany jest wg 2 wariantów, w zależności od systemu ewidencji kosztów, jaki został przyjęty w polityce rachunkowości przedsiębiorstwa.
Wariant porównawczy
Przedsiębiorstwa małe o niekomercyjnych procesach technologicznych operacje dokonują w oparciu o ewidencję kosztów w układzie, rodzajowym, czyli na kontach zespołu 4 Zakładowego Planu Kont budując rachunek zysków i strat w wariancie porównawczym.
Polega on na ujęciu kosztów całkowitych produkcji wg zespołu 4 i skorygowanie o różnice stanu wartości remanentów produkcji niezakończonej i niesprzedanych produktów gotowych ustalony na koncie 490 - Rozliczenie kosztów rodzajowych.
Wariant kalkulacyjny
Stosowany w przedsiębiorstwach o złożonej technologii i operacjach ewidencjonowanych kosztów na kontach zespołu 4,5,6. Opiera się na skalkulowaniu kosztu własnego produkcji i jego powiększeniu o przypadające na produkty sprzedane koszty sprzedaży i koszty ogólnego zarządu.
W praktyce funkcjonowania podmiotów gospodarczych pomiędzy rachunkiem kosztów a metodami ustalania wyniku finansowego występuje ścisła zależność.
Warianty rachunku kosztów |
Metoda ustalania wyniku finansowego |
1 .Ewidencja kosztów tylko w zespole 4 |
Wariant porównawczy rachunku zysków i strat |
2.Ewidencja kosztów tylko w zespole 5 |
Kalkulacyjny rachunek zysków i strat |
3.Ewidencja kosztów jednocześnie na kontach zespołu 4 i 5 (tzw. pełny rachunek kosztów) |
Do wyboru: wariant kalkulacyjny lub porównawczy |
Wariant porównawczy określany jest jako pośrednia metoda ustalania wyniku finansowego, natomiast wariant kalkulacyjny jako metoda bezpośrednia.