P3190317

36

Wojciech Kalinowski___

Na obszarze zajętym przez Austrię_/Małopolska i woj. lubelskie/ działalność urbanistyczna jest znacznie słabsza. Podobnie jak w zaborze pruskim akcje ko-lonizacyjne /tzw. kolonizacja tereziańska i józefińska/ dotyczyły terenów rolniczych. Działalność budowlana koncentrowała się głównie w Krakowie i Lwowie, głównych ośrodkach administracyjnych zaboru, gdzie przeprowadzono rozbiór - I kę murów obronnych i próby regulacji. Dla obu miast sporządzone zostały tzw. "plany upięknienia", w których zwrócono uwagę przede wszystkim na uporządko -wanie i”u regulowanie przedmieśćotaczających miasta. W Krakowie podjęta została inicjatywa założenia aleji spacerowych na miejscu dawnych murów śred -niowiecznych. Aleje te tworzą dzisiaj szeroki pas zieleni wokół starego miasta. W pierwszym okresie/1794-1795/ sporządzone zostały projekty urządzenia w Krakowie pogranicznej twierdzy, która wobec zajęcia dalszych terenów w \ 1795 r. nie były zrealizowane.

Istniała interesująca próba założenia_w 1779 r. nowego miasta pod Krakowem na przeciwległym brzegu Wisły /Ludwinowa/, które miało być przygranicznym ośrodkiem handlowym i rzemieślniczym /Kraków w tym czasie jeszcze należał do Polski/. Projekt ten sporządzony przez K. Hoeserrta, cechuje niezwykle regu -lamy układ /ryc. 81/.

* Działalność_urbanislycznŁ^LJZ.abor.ze rosyjskim w latach Q772- 1808>obejmowa -ła tereny etniczne niepolskie i z tych względów nie będzie tu szerzej omawia -na, choć podjęta tu była planowa i szeroko zakrojona akcja przebudowy miast Białorusi. O rozmiarach tej akcji świadczy fakt, że w okresie lat 1762-1796 spo -rządzono dla miast imperium ponad 400 planów regulacyjnych. Plany te były bardzo schematyczne, nie liczyły się z istniejącą siecią ulic i startem zabudowy.

Wojny napoleońskie na krótki okres zmieniają sytuację polityczną Polski. Pow -stało Księstwo Warszawskie, obejmujące centrum dawnych ziem Rzeczypospolite jr^naTctSrego^terenie w latach 1807-1813 istniała polska administracja pań -stwowa. Wobec działań wojennych i krótkotrwałości Księstwa Warszawskiego trudito-było rozwinąć szerszą działalność urbanistyczną. Nie mniej jednak podję -to wówczas szereg decyzji administracyjnych dotyczących organizacji władz miejskich, służby budowlanej, osiedlania rzemieślników itd. Decyzje te były później w pewnym stopniu adaptowane przez władze Królestwa Kongresowego.-

Z tego okresu zwracają uwagę dwa projekty odbudowy miast sporządzone przez budowniczego J. Sadkowskiego. Pierwszy dotyczył miasta Strykowa, gdzie po pożarze miasta projektowana była budowa nowej dzielnicy /1809 r. / z ośrodkiem w formie trójkątnego rynku /ryc. 82/. Drugi projekt dotyczył miasta Ryczy -wołu, które po całkowitym zniszczeniu przez powódź /1811 r. / zaprojektowa -ne zostało na nowym miejscu. Projekt ten przewidywał bardzo regularny układ /ryc. 83/ z szeregiem symetrycznie rozmieszczonych akcentów architektonicz -nych. Oba projekty zostały tylko w części zrealizowane.

W latach J^08-1809 sporządzony został też plan uporządkowania głównych arterii komunikacyjnych w Warszawie /przede wszystkim ciąg komunikacyjny północ-południe/, który miał poważny wpływ na realizacje prowadzone w następ -nych latach.

Kongres wiedeński w 1815 r. powołuje do życia Królestwo Polskie, połączone unią personalną z_cesąrstwem rosyjskim, które w latach 1815-1832 posiada pew -ną autonomię polityczną w zakresie polityki wewnętrznej. Pozwala to na rozwinięcie działalności gospodarczej mającej na celu rozwój przemysłu, poprawę stanu miast i ich zabudowy itd. Działalność ta nawiązała częściowo do tendencji przejawiających się w okresie Oświecenia przed upadkiem Rzeczypospolitej. Do służby państwowej wrócili niektórzy architekci wykształceni jeszcze za czasów Stanisława Augusta /ip. St. Zawadzki, P. Ch. Aigner i in. /, jednocześnie jednak włączyli się do niej dawni budowniczowie pruscy, którzy po zmianie granic za -