S5001239

tu o inne cele. Dążono mianowicie do zdobycia cennych surowców, wśród których niemałe miejsce zajmowały bursztyn oraz sól. Wyspowy charakter osadnictwa cel* tyckiego dowodzi także, iż stanowiło ono rodzaj punktów etapowych dla karawan wyprawiających się po różne surowce na ziemie Polski. Rozrzut monet celtyckich, jeśli zgodzimy się ze zdaniem, że takie stanowiska sięgały co najmniej do Kujaw, zdaje się umacniać tę hipotezę. Wiele niedomówień istniejących w tym względzie wynika z luk materiałowych, a zapewne i ze zbyt małej precyzji naszej chronolo* gizacji faktów późnolateńskich. Surowce zdobywano także w inny sposób. Na przykład znalezienie na przedmieściu Wrocławia w Partynicach w latach 1906 i 1936 w obrębie osady z I w. p.n.e. trzech wielkich jam (ryc. 304) zmagazynowanego bursztynu, ważącego przeszło 1500 kg, co stanowiło wtedy ogromny majątek, jest ilustracją, że również miejscowe plemiona organizowały skup tego surowca. Sprzedawano go później faktoriom celtyckim położonym na Górnym Śląsku. Do. transakcji nie doszło na skutek wydarzeń, które dotknąć musiały zarówno plemiona celtyckie Górnego Śląska, jak ludność przeworską Śląska środkowego. Na tej m.in. drodze dostawały się różne importy oraz pojedyncze monety do plemion nieceltyckich.

O bliskich związkach losów Celtów „polskich" z ich pobratymcami w Czechosłowacji świadczy dalej okoliczność, iż upadek ich tutaj jest zbieżny w czasie z podobnym procesem, jaki zachodził na terenie tego kraju. Nieraz już trafnie wskazywano, że utracenie przez Celtów ich dawnej pozycji nastąpiło z jednej strony na skutek opanowania przez Cezara Galii, a od II w. p.n.e. zaczęli także Rzymianie przenikać do Kotliny Kaipackiej (np. Filip J., 1960, s. 58), oraz z drugiej strony z powodu wyraźnego nacisku plemion germańskich. Niemal przysłowiowym gwoździem do trumny dla niektórych środkowoeuropejskich plemion celtyckich stały się walki między Dakami i Bojami w południowej Słowacji. Ich zwycięzcą okazał się ok. 60 r. p.n.e. (np. Daicoviciu C., 1960, s. 286, a w każdym razie między 60 a 44 r. p.n.e. np. Woźniak Z., 1967, s. 218) władca Daków Burebista. Mimo że część osiedli celtyckich po nich przetrwała (Filip J., 1956, s. 242), straciły one swoje dawniejsze znaczenie.

O wadze tego wydarzenia świadczy okoliczność, że po 60 r. p.n.e. przestano emitować „bojskie" monety, a działalność mennicza w Kotlinie Karpackiej podupadła niemal zupełnie (Woźniak Z., 1967, s. 218). Także od tej strony mówić możemy

0    wyraźnej cezurze rozwojowej, jaka wtedy nastąpiła. Wypadki te spowodowały, że straciła sens egzystencja osiedli celtyckich w Polsce, Część ich mieszkańców wycofała się z naszego kraju, a część wchłonięta została przez ludność miejscową. Pozostać musiały elementy mniej aktywne, gdyż, jak wyżej pisałem, brak jest bezpośrednich nawiązań w technologii różnych wytworów między zabytkami celtyckimi a miejscowymi. Zatem nie wydarzenia na arenie Polski, lecz ogólnodziejowe

1    bezpośrednio związane z losami Celtów spowodowały upadek osadnictwa celtyckiego w naszym kraju.

w

I

Ryc. 314. Kamień-na rzeźba „niedźwiedzia”

Zastanowić się winniśmy, czy identycznie wypada tłumaczyć powstanie osad celtyckich w II podokresie lateńskim, a później ich upadek na terenie Śląska środkowego, jak to przyjmuję w odniesieniu do ich osiedli późnolateóskich. Wydaje się, że sytuacja wyglądała nieco inaczej. Były to po prostu osiedla peryferyjne, ściśle związane z osadnictwem celtyckim na terenie Czech. Wiążąc procesy osadnicze na obu obszarach w jedną całość, znaleźć możemy jakieś sensowne wytłumaczenie przyczyn, które spowodowały powstanie dużego ośrodka kultowego na górze Ślęźy.

Zagadnienia egzystencji centrum kultowego w dobie celtyckiej na Ślęży ma już sporą literaturę przedmiotu. Wiele kwestii nie zostało w tej dyskusji dopowiedzianych do końca. Liczne opinie wymagają weryfikacji oraz badań kontrolnych. Nęcąca jest jednak hipoteza, że na szczycie tej wyrastającej z niziny, niejako z samej swej natury dla ówczesnych ludzi świętej góry mógł się znajdować ośrodek kultu. Pytanie jednak, w jakim czasie? Znaleziska „łużyckie" narzucają myśl, że mogło to nastąpić najpóźniej u schyłku trwania tej kultury. Wówczas to, jak się sugeruje, powstać tu miał święty krąg kamienny (np. Hołubowicz Cehak H., 1959, s. 80 n.). Łączy się z nim szereg figur kamiennych (ryc. 314-316), znalezionych w pobliżu Ślęży. Miały się one tu znaleźć na skutek oddziaływań celtyckich na ludność miejscową (np. Hołubowicz W., 1960, s. 106). Prawdopodobniejsza wydąje się hipoteza, że rzeźby te („panna z rybą”, „mnich”, „grzyb”, „dzik” oraz „niedźwiedź”) łączyć należy z kręgiem celtyckim. Czy jednak wszystkie, mimo że wiąże je ze sobą znak: X (traktowany jako symbol słońca), oto kwestia zasadnicza. Wątpliwość ta dotyczy także dziesięciu innych wytworów z kamienia (m.in. gabro) łączonych z praktykami kultowymi Celtów. Nasuwa się także pytanie, czy nosząc cechy celtyckie muszą