S5006403 (2)

Hodowla .stanowiąca najpewniej drugi po upruwie roli, podstawowy dział gospodarki, dostarczała nie tylko produktów istotnych dla wyżywienia (oprócz mięsa, także mleko i produkty mleczne oraz tłuszcze), lecz zapewniała także surowce dla ważnych dziedzin wytwórczości domowej i rzemieślniczej (skóra, wełna, kości, róg), a bydło i konie służyły również jako zwierzęta pociągowe (koń dodatkowo pod wierzch).

Pewną rolę w gospodarce odgrywało zapewne także łowiectwo. Na osadzie w Krakowie Krzesławicach udział szczątków zwierząt dziko żyjących, wśród których wyróżniono kości dzika, samy, jelenia i zwierzą drapieżnych (wilk?, ryś?) stanowiły niespełna 1 % (Poleska, Toboła 1988,124n., tab. 1). Warto w tym miejscu jednak zauważyć, iż zdecydowana większość z nich pochodziła z wypełniska obiektu 49 (z lorąuesem), którego forma i zawartość sugerują, iż nie był on pozostałością zwykłej jamy gromadzącej odpadki, w tym resztki codziennej konsumpcji. Znamienne, że znaczącą obecność kości gatunków łownych wykazują także serie odkryte w niektórych obiektach „wannowatych" i innych jamach, których funkcję łączy się z szeroko pojmowaną sferą kultowo-obrzędową. Mianowicie kości dzika i jeleniowatych znaleziono w obiektach 6 i 542 z Krakowa Pleszowa 17 oraz jamie 280 z Krakowa Wy-ciąża 5, w obiekcie 6 w Pleszowie wystąpił także kieł niedźwiedzia (przerobiony na amulet - tabl. 19:21), a w jamie 542 kość łosia. W codziennym zaopatrzeniu w żywność łowiectwo miało jednak najpewniej stosunkowo niewielkie znaczenie, aczkolwiek na terenie Małopolski jego rola mogła być nieco większa w porównaniu do osad położonych na centralnych terenach celtyckich, czy też zwłaszcza na terenie oppidów (w Manchingu udział kości zwierząt dzikich wynosił zaledwie 0,2% -Boessneck 1961, 370, tab. 1; 1971, 105). Polowanie na dzikie zwierzęta dziko żyjące nie było jednak, jak się wydaje, zupełnie pozbawione znaczenia ekonomicznego, jako że stanowiło źródło szeregu ważnych wówczas surowców, w tym zwłaszcza skór i futer, których pozyskiwanie nie koniecznie wiązało się z przynoszeniem tusz upolowanych zwierząt na teren osady, nie musi się więc manifestować obecnością kości na stanowiskach (Boessneck 1971,106; Meduna 1980,154n.). Przy okazji, obecność szczątków dużych zwierząt łownych pośród kości z omawianych tu osad wskazuje, iż w ich sąsiedztwie musiały rozpościerać się znaczne połacie lasów (Woźniak 1970, 224).

Najpewniej dla zaopatrzenia w żywność znaczenie miało także zbieractwo i rybołówstwo, choć w pozyskanym dotąd materiale zabytkowym brak na to bezpośrednich dowodów. Pewną, choć bliżej nieokreśloną rolę rybołówstwa sugeruje lokalizacja omawianych osad w sąsiedztwie rzek, w tym przede wszystkim Wisły.

Wspominano już wielokrotnie, iż wśród materiałów z analizowanych tu osad rejestrowano pokaźną liczbę źródeł stanowiących świadectwo prowadzonej przez ich mieszkańców, wielokierunkowej produkcji rękodzielniczej. Pośród nich znajduje się spora seria znalezisk, m. in. obiekty nieruchome będące pozostałościami warsztatów (kuźnie wyposażone w skomplikowane urządzenia ogniowe, piec garncarski), wyspecjalizowane narzędzia oraz wysokiej jakości gotowe wyroby (np. ceramika), wskazujące, iż przynajmniej niektóre z uprawianych tu wówczas dziedzin wytwórczości osiągnęły bez wątpienia poziom technicznego zaawansowania i specjalizacji kwalifikowanego rzemiosła, którego produkty najpewniej wypierały stopniowo wytwory domowe.

Niewątpliwie gałęzią o znaczeniu podstawowym w gospodarce była wytwórczość metalurgiczna, przede wszystkim pozyskiwanie i wytop żelaza stanowiącego niezbędny surowiec do produkcji większości podstawowych narzędzi. Niestety, pośród znalezisk z omawianych tu osad brak, jak na razie, bezpośrednich dowodów na miejscowe wydobywanie rud i hutnictwo żelaza, bowiem jak zaznaczono wcześniej (rozdz. 3.5.1) wśród licznych odkrytych tu brył żużla żelazistego nie stwierdzono żużli dymarskich, a tzw. dymarka z Krakowa Wy ciąża 5 i towarzyszące jej znaleziska stanowią raczej na pewno pozostałości kuźni, a nie pieca reduk-cyjnego do wytopu żelaza z rudy. Nie musi to bynajmniej oznaczać, iż miejscowi kowale skazani byli na zewnętrzne źródła surowca. Na fakt istnienia w rejonie podkrakowskim miejscowego hutnictwa bazującego na bogatych pokładach rudy darniowej wyściełających dolinę Wisły wskazują m.in. znaleziska rudy i żużla dymarskiego z osady w Podłężu (Woźniak 1990. 67), a także wyniki badań metaloznawczych (Piaskowski 1964, 177nn.; Woźniak 1970, 225). W oczywisty jednak sposób nie można wskazać miejsca ewentualnego wydobycia surowców i wytopu żelaza, trudno też mówić o konstrukcji stosowanych urządzeń i przebiegu procesów technologicznych, a tym bardziej rozstrzygać, jak wysoki byl stopień specjalizacji w tej dziedzinie wytwórczości rzemieślniczej.

Osady podkrakowskie dostarczyły natomiast obfitych i spektakularnych dowodów rozwiniętej produkcji kowalskiej. Ojej skali świadczą m.in. liczne znaleziska żużli kowalskich, spotykanych na niemal wszystkich stanowiskach, w tym masowo w Krakowie Wyciążu 5 i Krakowie Krzesławicach.

Z pierwszej z wymienionych osad pochodzą ponadto pozostałości wgłębionego budynku (ob. 421. por. szerzej rozdz. 5.1.2), w obrębie którego odkryto relikty dwóch złożonych urządzeń ogniowych, najpewniej dwuczłonowych palenisk kowalskich (jedno z nich to wspomniana wyżej „dymarka"). Znalezione w ich wypełni-skach zabytki ruchome, tj. liczne fragmenty żelaznego żużla miseczkowatego, grudki żużla brązowego, a także tygielek i foremka odlewnicza ze śladami stopu brązowego, świadczą, iż pracujący tu rzemieślnik łączył działalność w zakresie gorącej obróbki żelaza z odlewnictwem przedmiotów brązowych. Obiekt wiąże się bezspornie z I, najstarszą fazą osadniczą, co wskazuje, iż biegli w swym fachu kowale-odlewnicy znajdowali się najpewniej wśród pierwszych osadników celtyckich w tym rejonie, a podobne warsztaty pracujące na potrzeby mieszkańców jednej bądź kilku okolicznych wsi funkcjonowały być może na wszystkich większych osadach z tego czasu w Malopolsce.

246