S5006406 (2)

(głównie bransolety). Sprowadzano najprawdopodobniej drobne przedmioty metalowe, głównie ozdoby brązowe, jak też surowce używane przez miejscowych odlewników, a zapewne również niektóre narzędzia i inne wyroby żelazne (np. broń). Importy te pochodziły z działających współcześnie celtyckich centrów wydobywczo-przetwórczych, w późniejszym okresie przede wszystkim z warsztatów rzemieślniczych funkcjonujących na terenie oppidów, głównie zapewne morawskich i czeskich. Trudniej określić asortyment towarów eksportowanych. Można jedynie przypuszczać, iż w ofercie znajdowały się przede wszystkim płody rolne, a być może również niektóre z wytwarzanych tu produktów rzemieślników. Jeszcze trudniejsza do rozstrzygnięcia pozostaje kwestia, w jakiej mierze organizacją handlu „zagranicznego” zajmowali się miejscowi kupcy, a w jakim stopniu była ona w gestii obcych (por. Woźniak 1970,227).

Znaczna intensyfikacja wymiany, zwłaszcza dalekosiężnej, w której miejscowa ludność odgrywała najprawdopodobniej aktywną rolę, nastąpiła w ciągu niej, najmłodszej fazy osadniczej, szczególnie w okresie, który nastąpił już po upadku środkowoeuropejskich oppidów. Świadczy o tym wyjątkowe natężenie występowania odnoszonych do tego czasu importów pochodzących niejednokrotnie z terenów odległych od Małopolski, wśród których, obok szeregu rzadkich na ziemiach polskich fibul, są też znaleziska tak spektakularne, jak ułamki wczesnych rzymskich naczyń szklanych czy fragment naczynia terra sigillata (ostatnio wymienione to, jak dotąd, najwcześniejsze znalezisko ceramiki tego typu w Polsce). Czynny udział w wymianie dalekosiężnej to najpewniej jedno z istotniejszych źródeł prosperity najpóźniejszych celtyckich osad podkrakowskich. Na istotę tej wymiany rzucają światło znaleziska z osady krzesławickiej. Mianowicie, w wypełniskach obiektów (zwłaszcza chat 23, 76, 85) i w warstwie kulturowej na tym stanowisku odkryto ogromną ilość różnej wielkości okruchów surowego bursztynu, którego charakter nie wskazuje ponadto, aby był on przerabiany na miejscu (brak wyrobów półfinalnych, nieliczne wyroby gotowe - Poleska, Tobola 1988, 125). Jak się wydaje, chodzi raczej o surowiec stanowiący bezpośrednio przedmiot wymiany, zaś w Krakowie Krzesławicach znajdowało się prawdopodobnie miejsce jego „przeładunku”, a mieszkańcy tego i innych osiedli grupy tynieckiej (pojedyncze grudki bursztynu pochodzą także z położonego po drugiej stronie Wisły Tyńca - inf. prof. Z. Woźniaka) spełniać mogli rolę pośredników w handlu bursztynem, przejmując inicjatywę w tym zakresie po załamaniu się szlaków zachodnich, w tym prowadzącego przez opuszczone już wówczas przez Celtów tereny Śląska i Moraw (por. Woźniak 1970, 229). W omawianym tu rejonie lokalizować więc można jeden z prawdopodobnych punktów etapowych na jednej z ważniejszych wówczas tras tranzytowego szlaku handlowego, wiodącego przez tereny grupy tynieckiej od Caput Adriae poprzez tereny położone na środkowym Dunajem i dalej na północ, przez wschodnie obszary kultury przeworskiej do Bałtyku (por. Wielowiejski 1981,389n., 393; Okulicz-Kozaryn, Nowakowski 1996, 168). W tym kontekście warto też wspomnieć o odkryciu znacznej ilości surowca bursztynowego na stanowisku kultury puchowskiej w Liptovskiej Marze III (Pieta 1982a, 39).

Najpewniej tym samym szlakiem docierały na tereny wschodnioprzeworskie wyroby wyspecjalizowanego rzemiosła, przywożone z centralnych obszarów celtyckich, a w jakiejś części zapewne też produkowane w warsztatach podkrakowskich. Bardzo prawdopodobne, iż znaczący udział w ich rozprowadzaniu na tereny kultury przeworskiej mieli kupcy małopolscy (w tym też mieszkańcy omawianych tu osad), sprowadzając stamtąd przypuszczalnie pewną ilość surowca i gotowych wyrobów żelaznych, wytwarzanych w ośrodku hutniczym w Górach Świętokrzyskich (Woźniak 1981, 261).

Na dokonywanie w omawianym rejonie transakcji handlowych na wielką skalę, które nierozłącznie wiązać się musiały z handlem dalekosiężnym, wskazuje fakt używania monet o dużej sile nabywczej, jakimi niewątpliwie były złote i elektronowe statery (Woźniak 1970, 227; Wielowiejski 1981, 393n.). Te ostatnie dowodnie bito na położonej w bliskim sąsiedztwie Krakowa Krze-sławic osadzie w Krakowie Mogile 1 (Hachulska. Woźniak 1976; Woźniak 1977b; 1978, 107n; 1984). Podjęcie samodzielnej działalności menniczej to także dowód, iż na miejscu istniała grupa, stanowiąca zapewne elitę lokalnej społeczności, w której gestii pozostawała organizacja tego handlu. Tylko bowiem niezależna pozycja w tym zakresie gwarantowała realizację dużych zysków i pozwalała zgromadzić bogactwa, m. in. zasoby kruszcu (ewentualnie starszych monet złotych i srebrnych) umożliwiające emisję własnych nominałów. W tym kontekście warto wspomnieć także o odkryciu na nieodległym od Krzesławic stanowisku w Krakowie Zesławicach denara republikańskiego (emisja z 136 r. przed Chr. L Antestius Gragulus, Roma - Buratyński 1991, 145; Kaczanowski. Margos 2002, 118). Oczywiście ustalenie momentu, kiedy numizmaty tego typu pozostawały w obiegu (i mogły zostać zgubione) na terenach tak odległych od miejsca emisji jest trudne. Datowanie tego znaleziska na czas przed końcem grupy tynieckiej, a więc wcześniej niż przyjmowana dotąd chronologia napływu denarów republikańskich na ziemie polskie, uprawdopodobnia jednak fakt, iż analogicznie datowany jest depozyt monet z Połańca, woj. świętokrzyskie, odnoszony do 1 dziesięciolecia po Chr. (Bur-sche 1995). Co wydaje się ważne w odniesieniu do naszego znaleziska, „skarb" połaniecki zawiera w swym składzie m. in. także denary republikańskie tej samej emisji co denar zesławicki (Kaczanowski, Margos 2002, 246). Warto także wspomnieć, iż analogii do depozytu odkrytego w Połańcu szuka się ostatnio na terenach nad-dunajskich (Bursche 1995, 87n.), z którymi, jak wielokrotnie wspominano, ludność zamieszkująca omawiany tu obszar utrzymywała wówczas żywe kontakty.

Fakt istnienia lokalnego mennictwa, dowodzącego zaawansowanego stopnia rozwoju wymiany monetarnej, to również wyjątkowo dobitne świadectwo zaskakująco wysokiego poziomu ogólnego rozwoju gospodarczego i cywilizacyjnego mieszkańców omawianego tu rejonu.

A

O

249