S5008477

100

16    w

Hyc. 10. Wątki zdobnicze noży bojowych grupy Padea-Panagj urski Kolonii:

¹ — CeUte. 3J — So£ronievo, 1 — Cślaraęl, 5 — Kntóa, 6-8 — Ra stu, 9,13 — Tłr-P^ava> ^I0'^tl — AltJmir, ll — Orodelu, 12 — miejscowość nieznana w Mehedlntl, Kirpatevo. u — ęięeętl de Jos, U,19 — Pleven, 17 — Oalatln, 18 — Vlaęu. ~~ Vraca. 22 — Beograd-Rospi Cuprlja

Grupę B reprezentuje zdobienie dwóch noży z Rastu oraz okazów z Altimiru-Ciganskiej Mahaly i Tfirnayy (ryc. 10/7 -10), na których wystąpił motyw litery M, z 3-4 kółkami umieszczonymi na końcach i przecięciach linii. Strudziny biegną do końca głowni, lecz tylko u jednego okazu z Tarnavy (ryc. 10/0) towarzyszy im pasmo punktów. Dalsze zubożenie obserwujemy na okazach grupy C. Motyw zdobniczy noża z Orodelu (ryc. 10/11): 2 główki ptasie kończące strudziny i „słońce z promieniami” między nimi, stanowi wyraźne uproszczenie rysunku na nożu z grobu 2 w Sofronievie (ryc. 10/2) należącego do grupy A. Trzy kółka z punktem w środku z noży z Mehedintf i Taraavy (ryc. 10/12, 13) różnią się od rysunku z Orodelu pozbawieniem główek ptasich — dzióbków. Oczywiście mogą one także przedstawiać degenerację litery M z kółkami znanej z grupy B. Pozostałe motywy zaliczone do grupy C to ułożone w trójkąt 3 kółka (Pleven — ryc. 10/16), 1 kółko ($i$e$ti de Jos, Karpaćevo, Galatin — ryc. 10/14, 15, 17) lub gwiazdka (Zahari-Stojano-vo). Strudziny na nożach omawianej grupy niekiedy kończą się już w połowie głowni, tylko na okazie z Galatinu zamiast strudziny wystąpiły pasma zygzakowate.

Do grupy D zaliczono noże, na których wystąpiły tylko pasma punktów (Viaęu — ryc. 10/18) lub maleńkich trójkącików (Pleven, Vraca i Altimir — ryc. 10/19 - 21) obok ktrudzin. Ten ostatni okaz miał ponadto pasmo punktów na przedłużeniu strudziny.

Z powyższego przeglądu zdobnictwa noży bojowych wynika, że obok uniwersalnych motywów, takich jak pasmo zygzakowate, kółka z punktem, pasma z punktów, trój kąciki i łuczki, stosowano oryginalny wątek hieratycznie ustawionych figurek ptasich i jego zdegenerowane pochodne. Warto zwrócić uwagę, że motyw figurki ptaka, i to z podobnie stylizowaną główką jak na nożach z Sofronieva i Orodelu, wystąpił też na grocie włóczni z Dolca (ryc. 11/5). Z braku ścisłych analogii najbliższe wydają się podobnie hieratycznie ustawione, silnie stylizowane figury smoków lub ptaków, stanowiące (wraz z pochodnymi) podstawowy element zdobniczy pochew kultury lateńskiej ^1S4. W ornamentyce tych po-

^,M Por. J. M. de Navarro 1959, passim. Warto zaznaczyć, że nieco zbliżone stylowo motywy do naszego wątku głowy ptasiej z Cetate, lecz w odmiennym układzie (pasmo ciągłe), wystąpiły na kilku srebrnych pucharach ze skarbu dac-kiego w Sincraieni (D. Pop esc u 1967b, nr 10-13, 15), datowanego drachmą Dyr-rachium i naśladownictwem tetra drachmy Thasos. Analogiczne wątki znamy też ze srebrnych faler pochodzących z tejże opoki z Galiće (N. Fettich 1953, ryc. 7), Taganrogu i Balaklija na Ukrainie <N. Fettich 1953, ryc. 3/3, 14), które są związane z dacko-pontyjskim kręgiem wyrobów srebrnych z czasu około przeło-

mu er.

2010/03/01 23:09