S5008497

posażania grobów w broń, i to niekiedy jeszcze typów znanych z grobów grupy Padea-Panagjurski Kolonii lub pochodnych od nich. Czasami stosowano nadal gięcie mieczy (np. Djulevo) oraz pochówek ciałopalny na miejscu stosu (np. Merićleri). Należą tu zespoły grobowe z Beloze-mu ^m, Brestovicy ***, Brezova *•*, KruŚeva *•*, Plovdivu ^2W i Sadova, okr. Plovdiv **^T, Debrenu, okr. Blagoevgrad Dimitrieva ²⁹⁹ i Merićleri (groby 5 i 7), okr. Haskovo Starej Zagory Ca talki ³⁰² i Mihajlova, okr. Stara Zagora *•*, Bersinu, okr. Kjustendil ³⁰⁴, Brjastovca, okr. Burgas *•*, Djuleva, okr. Pazardłik³**, Lipnika, okr. Razgrad^s07, oraz Vize koło Kirklareli w tureckiej Tracji^sts. Zespoły te można datować na czas od schyłku 1 w. p.n.e. do drugiej połowy I w. n.e.

Cechą wspólną łączącą wymienione groby wczesnorzymskie z cmentarzyskami typu Padea-Panagjurski Kolonii jest poza tym, jak już wspomniano, występowanie niektórych form broni nawiązujących wyraźnie do typów póinolateńskich. W szczególności w starszych grobach odkryto klasyczne, póżnolateńskie ostrogi (Merićleri, Stara Zagora),

** A. Pee v. 1926, ryc. 9-12 (m. in. miecz typu LT D w pochwie miedzianej adobtonej inkrustacją srebrną ażurową, fragmenty 2 dalszych mieczy [?], 7 grotów).

** I. V elko v 1940-1942. s. 189 n., ryc. 270 (wędzidło typu II B).

" k Boluiarova 1950 (kurhan wielopochówkowy; łącznie znaleziono 6 grotów włóczni. 2 toki, miecz typu przełomu LT D i okresu rzymskiego, umbo brązowe typu II-III, wędzidło typu II B).

^m D. Conćev 1963, s. 80, ryc. 67, 68 (miecz — gl&dius, 2 groty włóczni, grot oszczepu).

** k Bjaković 1906-1907, ryc. 27, 33 (2 żelazne umba stożkowate?, 3 groty włóczni).

⁹¹ K. 2ug 1 ev, J. Kaludova 1963, ryc. 12, 13 (m. in. stożkowate umbo brązowe, grot włóczni).

“K. 2 u g 1 e v 1968, ryc. 2, 5 (wędzidło typu II B, umbo brązowe).

*1* Velko v 1940-1942, s. 194 n., ryc. 274 (umbo stożkowate z „grzebieniem”).

* P* A1 a d i o v 1965, s. 83 n. (kurhan I grób 5 —- 2 groty włóczni i nóż bojowy, grób 7 — 2 groty, ostroga typu LT D, zgięty miecz w pochwie brązowej).

* Mawr.. 1965, s. 9, 134 n, ryc. 31, 32 (m. in. 2 ostrogi typu LT- D, grot oszczepu, wędzidło typu II B, miecz w ażurowej pochwie srebrnej).

¹ Ni kolo v, H. B u j uklie v 1967; Muzeum w Starej Zagorze (stożkowate umbo brązowe, gladius, 3 groty włóczni).

"*    ^ Dimitrov 1931-1934 (miecz i 3 groty włóczni).

^B- Filov 1914. s. 282; K. Tackenbcrg 1928-1929, s. 271 n. (miecz, głpffii | iroty włóczni, wędzidło).

Ł Velkov 1928-1929, &. 15 n. (m. in. brązowe umbo z małym tępym kolcem).

^°niev 1948, s. 192 n., ryc. 49-50 (m. in. zgięty miecz, wędzidło typu u B, 3 groty włóczni, nóż).

_m i K. Skorpil 1898, s. 62 n. (umbo brązowe).

A-M. Mansel 1939, s. 154 ru, ryc. 203; tenże 1940, s. 120 n., ryc. 32 (miecz I 2 groty).

krzywy nóż bojowy (Merićleri). Miecze reprezentują czasem jeszcze typ późnolateński (Belozem), częściej jednak są to okazy krótsze i węższe od form póżnolateńskich, zwykle z bardzo długą rękojeścią (Plovdiv, Djulevo, Merićleri, Vize), a tylko wyjątkowo miecze typu gladiusa (Ca-talka, KruSevo?). Jest rzeczą charakterystyczną, te bardzo wiele z nich było umieszczonych w pełnych metalowych pochwach, zgodnie ze starszą tradycją, choć często wykonanych z brązu (Merićleri) i bogato zdobionych (Belozem, Stara Zagora). Wędzidła należą zwykle do naszego typu 11B (Brestovica, Brezovo, Djulevo, Debren, Stara Zagora), znanego również z Orodelu, który stanowi rozwiniętą formę charakterystycznego dla grupy Padea-Panagjurski Kolonii typu IIA. Spośród umb do starszych tradycji nawiązują przede wszystkim żelazne stożkowate okazy z Plovdivu oraz kopulaste umbo brązowe z Brezova. Pozostałe umba są wykonane z brązu (podobnie jak umba tarcz legionistów rzymskich), co stanowi znaczną modyfikację starszych tradycji i należą bodaj wszystkie do typu stożkowatych.

Wszystkie wymienione tu znaleziska grobowe, wyjąwszy Lipnik położony w północno-wschodniej Bułgarii, pochodzą z jej części południowej, z tym, iż ich wyraźna koncentracja znajduje się w okolicach Plov-divu, w dorzeczu środkowej Maricy (mapa 2). Brak ich zaś zupełnie w strefie zajętej uprzednio zwarcie przez stanowiska typu Padea-Panagjurski Kolonii — w północnej Bułgarii i w Kotlinie Sofijskiej. Omawiane groby grupują się głównie na centralnych obszarach sprzymierzonego z Rzymem królestwa Tracji, choć część z nich pochodzi jut prawdopodobnie z okresu po jego inkorporacji w skład Imperium Ro-manum (46 r. n.e.). Mamy więc zapewne do czynienia z przeszczepieniem z terenu grupy Padea-Panagjurski Kolonii na obszar królestwa Tracji zwyczaju wyposażania grobów w broń (i niektórych jej typów) oraz utrzymywaniem się tu tego zwyczaju wśród ludności trackiej w okresie, gdy zaniknął na obszarze macierzystym.

FIGURY KULTOWE

Ostatnim zagadnieniem wymagającym choćby pobieżnego uwzględnienia w niniejszym przeglądzie jest problem figur kamiennych i glinianych z terenu Tracji, wiązanych przez T. Gerasimova z kręgiem celtyckich wierzeń i sztuki *•*. Badacz ten zaliczył tu ponad 50 całych lub zachowanych we fragmentach figur kamiennych i ponad 20 glinianych ^M#.

^m T. Gerasimov 1960; tenże 1962, tenże 1966; tenże 1971; tenże 1972.

^3,0 T. G era simo v 1960; tenże 1966. Można tu dodać jeszcze nowe znalezisko figury kamiennej z Markova. okr. Stara Zagora (Musłt... 1965. s. 133, ryc. 25).

2010/03/01 23:14