IMGp38 (6)

80 BAKBAKA BOSAK

zauważalny w wyrobach ze środowiska lwowskiego, to hieratyzm jeszcze pochodzenia cerkiewnego.

Kolejny ośrodek polskiego malarstwa pocz. XVII wieku to szkoła wielkopolska, której kształt nadali artyści przybyli również z różnych środowisk. Konirre-formacyjną sztukę cechowała tutaj m.in. zmiana deski na płótno, wieloposlacio-wość kompozycji, malarska tonalność, silny światłocień, rozległa przestrzenność i realizm przedstawień, pomimo mistycznych treści i idealistycznych, symetrycznych układów formalnych¹²².

Przedstawiona powyżej krótka prezentacja szkól malarskich 1. połowy XVII wieku, w zestawieniu z charakterystyką obrazu z Gogolowa pozwala przypuszczać, iż powstanie naszego przedstawienia należałoby wiązać ze środowiskiem lwowskim lub krakowskim. Przemawiają za tym zasadnicze cechy wspólne dla tych dwu ośrodków i omawianego dzieła. Jednak bliższa analiza formalna wskazuje, iż Matka Boska Śnieżna z Gogolowa namalowana została ręką twórcy, któremu bliski był klimat malarstwa italinizującego, a co znalazło swój wyraz w twarzach obu postaci, budowanych przestrzennie, w ciepłej tonacji kolorystycznej, o efekcie tzw. sfumato. Twarz Madonny o cechach portretowych stanowić może o rodzimości i pewnej aktualizacji, tak charakterystycznej dla polskiego malarstwa 1. poi. XVII wieku.

Słusznym wydaje się zatem wiązać powstanie naszego obrazu z silnym wówczas środowiskiem krakowskim, którego malarze ulegli wpływom nowej fali idącej z Włoch, poprzez przybyłych tutaj twórców, a działających dla dworu królewskiego, klasztorów i osób świeckich. Nie wykluczone też, iż spod ręki włoskiego twórcy wyszedł omawiany wizerunek.

Frontalność i swoisty hieratyzm gogołowskiego obrazu, to cecha zarówno ikonograficznego kanonu przedstawienia, jak i wymóg stawiany powstałym w tym czasie wizerunkom maryjnym. Fakty te należy uwzględnić, przy próbie umiejscowienia warsztatu dla gogołowskiego obiektu w środowisku lwowskim, o wyraźnych jeszcze wpływach malarstwa cerkiewnego, które nie znajduje potwierdzenia w gogolowskim przedstawieniu.

Za środowiskiem krakowskim, jako miejscem powstania gogołowskiego obrazu przemawia fakt, iż Gogolów w XVII wieku należał do diecezji krakowskiej. Bliższe zapewne utrzymywano kontakty z Krakowem jako centrum religijnym i zarazem bardzo silnym ośrodkiem artystycznym, gdzie działali liczni twórcy i dokąd ściągali artyści z innych ośrodków, także z zagranicy, niż ze Lwowem, bliższym z kolei obszarom wschodnim ówczesnej Rzeczypospolitej. Ale i ten ośrodek nie możne być zupełnie wykluczony, podobnie jak i fakt, iż wiele wizerunków maryjnych przywożonych było do Polski z zagranicy przez duchownych lub osoby świeckie. Zdarzało się iż powracający ze studiów, zwłaszcza z Włoch, stawiali sobie za honor fundowanie do kościoła w swojej posiadłości obrazu z przedstawieniem Matki Boskiej, zwłaszcza tak popularnego w XVII wieku wi-

’*» Tamże; ». 195 i 202.

zerunku Matki Boskiej Śnieżnej. Poziom malarski gogołowskiego obrazu, nie wyklucza i tej drogi dotarcia do Polski prezentowanego dzieła.

Istotnym dla ustalenia środowiska, w którym powstał obraz gogołowski lub osoby będącej jego fundatorem wydaje się wskazanie na rodzaj znaku jaki zdobi chustkę trzymaną przez Marię. Monogram „IHS” jest bowiem znakiem zakonu jezuickiego. Zakon ten należał do jednego z najbardziej aktywnych zgromadzeń, które na terenie ówczesnej Rzeczypospolitej krzewiło kult Madei Boskiej Śnieżnej. Być może obraz z Gogolowa należy do grupy obrazów związanych ze środowiskiem jezuickim.

Brak dokładnego rozpoznania materiałów archiwalnych wyraźnie utrudnia ustalenie miejsca powstania obrazu, jego ewentualnego fundatora i miejsca pierwotnego przeznaczenia. Wydaje się więc słusznym, aby na tym etapie poznania środowisko krakowskie uznać za najbliższe dla powstania tego obrazu, a początek XVB wieku za czas jego realizacji. Byłby to zatem kolejny przykład obiektu należącego do kręgu dzieł schyłkowej fazy malarstwa tablicowego¹²³. Niniejsza praca ma charakter przyczynkowy. Jej celem jest zwócenie uwagi na zabytek sztuki sakralnej znajdujący się w wiejskim kościele na Podkarpaciu, godny odnotowania, i bliższego zainteresowania.

Obecny stan techniczny omawianego obiektu wymaga ponownej konserwacji. Widoczne są liczne zluszczenia warstwy malarskiej. Ze względu na rangę artystyczną obrazu oraz nowe warunki klimatyczne, w jakich aktualnie się znajduje, a także rolę wizerunku w kulcie religijnym, powinno się podjąć decyzję o jego rychłej renowacji. Stąd nadzieja, iż najbliższa konserwacja, poparta dokumentacją, pozwoli uzyskać odpowiedź na wiele intrygujących pytań.

M. Kornecki, Matka Boska Polska..., s. 386 n.