SAM32

fclemnM. fakty. ludilf. wy* „ _

go. Kawałki betonu, będące pozostałością po jego zburzeniu, na wiek następnych lat stały się obiektami kolekcjonerskimi. Władze ener-dowskie. otwierając granice, miały nadzieję, że złagodzi to falę protestów, jednak tak się nie stało. Dnia 1 grudnia 1989 r. Izba Ludowa NRD (parlament) uchwaliła skreślenie z konstytucji zapisu o kierowniczej mli SED. Zaczęły powstawać inicjatywy obywatelskie, z których następnie wyłaniały się ugrupowania opozycyjne. W grudniu 1990 r. odbyły się w Paryżu rozmowy „2+4" (dwa państwa niemieckie + USA. ZSRR, Wielka Brytania, Francja) poświęcone zgodzie mocarstw m ijufanowii. Niemiec. W rozmowach tych brała także udział Polska (w części obrad dotyczącej granicy wschodniej Niemiec).

Nieco inaczej toczyły się wydarzenia w Czechosłowacji Tamtejszą opozycję, już od lat siedemdziesiątych, tworzyła tzw. Karta 77

-    ruch na rzecz obrany praw człowieka. W styczniu 1989 r. doszło do demonstracji - zorganizowanych przez Kartę 77 — pod hasłami reform politycznych, społecznych i gospodarczych. W czerwcu Karla wystosowała petycję do parlamentu o konieczności zmian ustrojowych i politycznych. W listopadzie 1989 r. opozycja doprowadziła do strajku generalnego. Ictóry dał początek wydarzeniom nazwanym ..aksamitną rewolucją”. Demonstracja z 17 listopada, licząca ok. 50 000 ludzi, została brutalnie rozpędzona przez służby bezpieczeństwa (aresztowano ck. 150 osób). Dwa dni później opozycja powołała jako swoje przedstawicielstwo Fatum Obywatelskie, pod przywództwem Vaclava Harta. Wkrótce pod naciskiem społecznym zdymisjonowane zostało kierownictwo perta komunistycznej (Komunisticka Strana Ćcskoslovenska

-    KSĆ), a kolejny strajk powszechny 27 listopada 1989 r. wymusił rekonstrukcję rządu. Do dymisji podał się Gustżv Husak. W grudniu ocfoyly się rozmowy rządu z opozycją, a 29 grudnie Zgromadzenie Federalne wybrało prezydentem Harta. W styczniu 1990 r. parlament uchwalił ustawy o pluralizmie politycznym, wolności sumienia i wyborach parlamentarnych. Prezydent Haveł podpisał w Moskwie układ o wycofaniu się wojsk radzieckich z CSRS. W marcu 1990 r. zmieniono nazwę państwa na Czechosłowacką Republikę Federacyjną (Ćeskoslo-nmU Federativm Republika — ĆSFR, później Czecho-Slowacka Republika Federacyjna, Ćesko-SIovenska Federatńrna Republika - ĆSFR. iwL 1990-1992 Czeska i Słowacka Republika Federalna. Ćeska a Sło-wnska Federativni Republika — ĆSFR).

W maju (8-9 maja) odbyły się wybory parlamentarne (zwyciężyły: czeskie Forum Obywatelskie i słowackie Społeczeństwo Przeciw Przemocy). Wtedy też rozpoczęły się negocjacje czeskie i słowackie

0    wzajemnych stosunkach, które trwały aż do marca 1992 r. Tymczasem wśród Słowaków rosły aspiracje niepodległościowe, a część polityków czeskich, z Vaclavem Klausem na czele, optowała za separacją obu państw. Dnia 14 sierpnia 1990 r. kilka słowackich partii i ugrupowań politycznych opublikowało Manifest Niepodległościowy Słowacji. Wspólne państwo przestało istnieć o północy z 31 grudnia 1992 r. na

1    stycznia 1993 r., kiedy to podzieliło się na niezależne: Republikę Czeską i Republikę Słowacką. Stało się tak wbrew części opinii publicznej i elit politycznych Czech i Słowacji, głównie za sprawą Vacla-v» Klausa i Vładimira Mecziara. Do końca przeciwni temu byli - prezydent Havel oraz lider chadeków słowackich, Jan Czamogursky.

Jedynym państwem Europy Środkowej, w którym rewolucja dokonała się „odgórnie", była Bułgaria. Protesty społeczne z przełomu listopada i grudnia 1989 r. doprowadziły do odejścia rządzącego od trzydziestu pięciu lat Todora Żiwkowa. Pod naciskiem grupy członków Biura Politycznego, podczas plenum Komitetu Centralnego Bułgarskiej Partii Komunistycznej (BtJirapcKa KoM)nHcnnccm flapnu. BKP) 10 listopada 1989 r. zrzekł się on wszystkich urzędów. Ustąpienie Żiwkowa spowodowało liczne zmiany we władzach. Ugrupowania niezależne utworzyły w grudniu 1989 r. Związek Sił Demokratycznych (Cun ■u AeMOKpaTHMHHTe Chjih. SDS) z Żeliu Żelewem na czele. Jednak bułgarska opozycja była słaba i politycznie rozproszona. Od stycznia do marca 1990 r. toczyły się obrady Okrągłego Stołu i trwały debaty BKP z SDS. Doszło do zawarcia porozumień o wprowadzeniu plurałi-

157 ■