s 44 45

ROZDZIAŁ 2

44

pojęcie „statut” oznacza zbiór przepisów regulujących strukturę, zadania i zasady działania zrzeszeń i zakładów publicznych, przykładowo szkół¹. Najważniejsze miejsce wśród statutów zajmują statuty jednostek samorządu terytorialnego, Które są tworzone na mocy ustaw ustrojowych o samorządzie gminnym, powiatowym i wojewódzkim². Statuty są uchwalane odpowiednio: w gminie - przez radę gminy, w powiecie - przez radę powiatu, w województwie samorządowym - przez sejmik województwa. Akty te podlegają ogłoszeniu w wojewódzkim dzienniku urzędowym- Jednostki samorządu terytorialnego mogą normować w drodze uchwalenia statutu wszystkie zagadnienia ustrojowe danej jednostki nieuregulowane w odnośnej ustawie ustrojowej.

Statut gminy może zawierać przepisy dotyczące:

•    wewnętrznego ustroju gminy oraz jednostek pomocniczych,

•    organizacji urzędów i instytucji gminnych,

•    zasad zarządu mieniem gminy,

•    zasad i trybu korzystania z gminnych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej (art. 40 ust. 2 u.s.g.).

W statucie powiatu mogą się znaleźć przepisy dotyczące wykonania zadań określonych w art. 12 u.s.p., ustalającym zakres spraw należących do wyłącznej właściwości rady powiatu.

Obligatoryjnie taki statut musi zawierać przepisy regulujące:

•    organizację wewnętrzną oraz tryb pracy rady i powoływanych przez nią komisji,

•    zasady tworzenia klubów radnych,

•    organizację wewnętrzną i tryb pracy zarządu powiatu (art. 19 i 32 ust. 4 u.s.p.).

Statut województwa określa ustrój województwa jako jednostki samorządu terytorialnego (art. 18 u.s.w.). Wymaga on uzgodnienia z Prezesem Rady Ministrów. W statucie województwa powinny się znaleźć przepisy dotyczące:

•    organizacji wewnętrznej oraz trybu pracy organów samorządu województwa,

45

ŹRÓDŁA PRAWA

•lostmków województwaz innymi podmiotami, w tym z jednostkami lo-l nlnego samorządu terytorialnego z terenu województwa.

W drodze regulacji statutowej jednostki samorządu terytorialnego mogą m u mować wszystkie zagadnienia ustrojowe danej jednostki nieuregulowa-• w odnośnej ustawie. Zgodnie z zasadą hierarchicznej budowy systemu i -i a w .1 statut nie może być sprzeczny z regulacją ustawową. Upoważnienie i - wydawania statutów jest oparte na generalnym upoważnieniu ustawo-^; ni do samodzielnego unormowania materii statutowej¹⁰⁵. Ta tak zwana muul/.ielność statutowa stanowi jeden ze składników samodzielności sami u u idu terytorialnego.

Vkty wykonawcze są wydawane przez jednostki samorządu terytorialne-l - • wojewodów oraz organy rządowej administracji niezespolonej¹⁰⁶. Akty te !n/i) wykonaniu postanowień zawartych w ustawach. Są wydawane na pod-Łiwle i w granicach uprawnień w nich zawartych. Normy ustawowe okre-11|;| przesłanki tworzenia aktów wykonawczych, ich przedmiot, właściwe 11 my i sposób regulacji prawnej. Jako przykład przepisów wykonawczych "i" ma podać uchwały rady gminy w sprawie zasad udzielania stypendiów Ilu uczniów i studentów (art. 18 ust. 2pkt 14a u.s.g.).

Przepisy porządkowe mogą być wydawane w sytuacjach nadzwyczajnych i tylko w zakresie nieuregulowanym w odrębnych ustawach lub w innych P"Wⁱ>zechnie obowiązujących przepisach¹⁰⁷. W przeciwieństwie do aktów I onawczych nie są one wydawane w celu szczegółowej realizacji usta-• '\vych unormowań materialnoprawnych, ale w celu uregulowania sfery i*' .linków społecznych, którymi nie zajął się ustawodawca, a które muszą I '\ i /.organizowane sprawnie i szybko.

Podstawą prawną są dla nich upoważnienia generalne zawarte w: ustawie o administracji rządowej w województwie (art. 40),

- ustawie o samorządzie powiatowym (art. 41), ustawie o samorządzie gminnym (art. 40 ust. 3 i 4).

"¹ E. Ochendowski, Prawo administracyjne..., s. 122; L. KI at-Wertelecka, Problem samo-Inosci gminy a ochrona praw podmiotowych jednostki, Samorząd Terytorialny 1998, nr 10, ' II); D. Kurzyna-Chmiel, Nadzór wojewody nad samorządem terytorialnym..., s. 121 i n., i i podana tam literatura.

Zob. art. 9 pkt 3 ustawy o administracji rządowej w województwie, zgodnie z którym - . / organy administracji niezespolonej należy rozumieć „terenowe organy administracji ulowej podporządkowane właściwemu ministrowi oraz kierowników państwowych osób i . iwuych i kierowników innych państwowych jednostek organizacyjnych wykonujących za-. iiiutii / zakresu administracji rządowej na obszarze województwa”.

F„ Nowicka, Samorząd terytorialny w administracji publicznej, Warszawa 1997, s. 72.

1

   Zob. szerzej K. Sójka-Zielińska, Historia prawa, Warszawa 1986.

2

   Powszechność obowiązywania statutów jednostek samorządu terytorialnego potwierdzi! wielokrotnie Naczelny Sąd Administracyjny, na przykład w następującej sentencji wyroku z dnia 8 stycznia 1993 r. (III ARN 83/92, niepubl.): „(...) a wobec tego statut gminy będzie również kreował prawo, zgodność uchwał organów gminy z tymi przepisami pr^awa lokalnego będzie kontrolował org^an nadzoru”.