Scan13 (3)

Obecnie zaś, a szczególnie po wydarzeniach z 11 września 2001 roku, terroryzm uważa się za główne zagrożenie pokoju. Przy czym należy zdawać sobie sprawę z ogromnego zróżnicowania przyczyn powstawania terroryzmu, który stał się zewnętrzną oznaką wyrażania niezadowolenia rodzącego się na różnymgrun-cie, Często jest to grunt patologiczny, opierający się na dochodach mafii narkotykowych, jak np. w Kolumbii. Może to być także bezsilny gniew biedaków, którzy znajdują ujście w terroryzmie³² W stanie permanentnego niedożywienia wegetuje już 1mld 200 min ludzi. Bogactwo 358 miliarderów dolarowych jest równe zasobom 2,5 miliarda ludzi Południa³³. Równie często podłożem terroryzmu są względy odmienności religijnych, narodowych i etnicznych, a także przyczyny narodowowy^: zwoleńcze. Żadne jednak względy nie usprawiedliwiają aktów terroryzmu i terroru, szczególnie wobec ludności cywilnej, która często jest ofiarą takiej działalności. Dlatego na całym świecie podjęto na szeroką skalę walkę z terroryzmem.

Ogólnie należy stwierdzić, że najczęstszymi obszarami, na których powstają zagrożenia są: płaszczyzna^polityczna, ekonojniczna, kulturową, naturalna (ekologiczna). Do problemów związanych z płaszczyzną polityczną zaliczamy takie „ Kwestią jak: utrzymanie pokoju, problem wojen i konfliktów zbrojnych, wyścig zbrojeń, kwestie suwerenności i integralności terytorialnej państw, separatyzm etniczny oraz walki narodowowyzwoleńcze, polityczne ambicje niektórych przywódców.    ----——____

' —/-DO' problemów płaszczyzny ekonomicznej należą: gwałtowny wzrost liczby fudności, dysproporcje rozwojowe (ubóstwo) i rozwarstwienia, kryzys żywnościowy, surowcowy i walutowy oraz zagrożenia ekologiczne, jeżeli nie są wyodrębnione w oddzielnej grupje..____

^ Z kolei ido problemów związanych z płaszczyzną kulturową należy zaliczyć: problemy ideologii i religii, komunikowania się i informacji, ochrony praw człowieka czy terroryzmu międzynarodowego na tym gruncie.

Natomiast problemy naturalne (ekologiczne) dotyczą zagrożeń związanych ze zmianami klimatu (ocieplenie klimatu - efekt cieplarniany, zanik warstwy ozonowej, huragany, tajfuny, tornada i powodzie), zjawiskami geologicznymi, szczególnie występującymi na dużą skalę: trzęsienia ziemi, erupcje wulkanów, „tsunami" i inne klęski żywiołowe, deficyt wody, wyczerpywanie zasobów naturalnych (nieodnawialnych), zanieczyszczenie i degradacja środowiska, ale także niszczenie lasów i erozja gleb, czy „pustynnienie” (stepowienie) dotychczas urodzajnych obszarów.

Do _pmhlemów- W5półczesrręgo i przyszłego świata, które powinny być rozwiązywane globalnie nawiązuje wielu autorów, również polskich³⁴. Do tych problemów zaliczono m.in.: potęgowanie się nierówności ekonomiczno-cywilizacyjnych między państwami i społeczeństwami pierwszego, drugiego i kolejnych „światów"; wzrastające zadłużenie zewnętrzne większości państw świata; kryzys nadprodukcji

³²    S. Albinowski, Dylematy XXI wieku: Bogactwo I nędza narodów, Polska 2000 Plus, nr 2, Elipsa, Warszawa 2000, s. 25.

³³    Tamże, s. 25.

^M J. Borkowski, Proces globalizacji, [w:] .Myśl Wojskowa” 2003, nr 2, Warszawa 2003, s. 190.

dóbr i usług w jednych państwach oraz kryzys niedoboru w innych; fundamentalizm religijny i terroryzm międzynarodowy; masowe ubóstwo, głód, bezdomność i ich implikacje; rozwój wielu znanych i nowych form patologii społecznych, alkoholizmu, narkomanii, bezrobocia, patologii życia rodzinnego, uzależnień informatyczno--sieciowych; pierwotny i wtórny analfabetyzm; zagrożenia bezpieczeństwa ekologicznego świata oraz wyczerpywanie się zasobów bogactw naturalnych.

Jak widać lista zagrożeń i problemów jest długa i nie można jej uznać za zakończoną.. Wydaje się w tym miejscu, że problematyka zagrożeń została wystarczająco, jak na ograniczone ramy pracy, naświetlona i nie ma potrzeby rozszerzać dalej „palety" nieszczęść ludzkości. W tej krótkiej prezentacji ujawnia się ogromna skala możliwości badań realizowanych na gruncie geografii bezpieczeństwa, gdyż niemal wszystkie zagrożenia posiadają wymiar przestrzenny, czasowy i dotyczą środowiska człowieka.

Uogólniając dotychczasowe rozważania oraz uwzględniając praktyczne rozwiązania, jakie w tym względzie realizowane są w państwach NATO, przyjęto za najważniejsze następujące płaszczyzny zagrożeń kryzysowych: polityczną, fizycz-ną(środowiskową), społeczną ekonomiczną i militarną

Na płaszczyźnie politycznej istotne są, w aspekcie potencjalnych zagrożeń / kryzysowych, następujące czynniki (wskaźniki je charakteryzujące): a) położenie, b) system rządów, c) granice/spory terytorialne, d) ekskiawy/enklawy, e) separatyzm, \f) polityka siły, g) nacjonalizm/ekstremizm, h) stosunki z innymi krajami.

T"'Na płaszczyźnie fizycznej (środowiskowej) przyjęto: a) klimai/ryzyko klęsk żywiołowych, b) podstawy do samowystarczalności, c) surowce/zasoby naturalne.

. / Z kolei na płaszczyźnie społecznej ważne są: a) struktura społeczna, b) struktura / wieku, c) gęstość zaludnienia, d) przyrost naturalny, e) migracje ludności, f) uchodźcy i wojenni, g) grupy etniczne/mniejszości, h) edukacja/wykształcenie, i) zdrowotność/epi-_x demie/pandemie, j) języki/ręUgie, k) fundamentalizm religijny, I) terroryzm/prze-‘-stępczość. ~

Na płaszczyźnie ekonomicznej istotne są: a) struktura ekonomiczna, b) go-/spodarka rolna, c) wyżywienie, d) przemysł, e) infrastruktura, f) problemy ekologiczne, g) narkotyki (uprawa/handel).

Z Z kolei na płaszczyźnie militamej: a) stan sił zbrojnych, b) uzbrojenie i wyposażenie, c) wydatki na zbrojenie, d) stan ogniw pozamilitarnych, e) kontrola sił zbrojnych.

\._______ Wyróżnia się trzy podstawowe cechy problemów globalnych:

•    ogólnoświatowa skala, a więc problemy dotyczące całej ludzkości, mające charakter ponadpaństwowy i ponadregionalny, w mniejszym lub większym stopniu obiektywnie oddziałują na rozwój wszystkich społeczeństw;

•    olbrzymia waga, ponieważ problemy te mają charakter krytycznych zagrożeń, dlatego są szczególnie istotne z punktu widzenia perspektyw człowieka. Wywołują tak wiele niebezpiecznych zakłóceń, że ich nieprzezwyciężenle stawia pod znakiem zapytania przyszłe losy i przetrwanie ludzkości;

27