Scan22 (2)

W chwili obecnej, mimo niewielkiego prawdopodobieństwa wystąpienia wojny globalnej, z mapy świata nie znikły wielkie i mniejsze konflikty regionalne i lokalne, wzrasta szczególnie niebezpieczne zjawisko terroryzmu międzynarodowego oraz rodzą się ciągle nowe wyzwania', wszystko to powoduje przewartościowania i stawia pytanie: jak sprostać współczesnym wyzwaniom? Również w zakresie wsparcia geograficznego i zabezpieczenia topograficznego wojskowych operacji, misji, działań połączonych i specjalnych, a także działań pozamilitarnych, które rysują problemy, które krótko można ująć następująco⁶⁴:

-    wymagania wsparcia geograficznego mogą pojawić się wszędzie (tzn. jest to problem globalny);

-    zakres i skala pojawiającego się ryzyka (zagrożenia) są bardzo różnorodne (tzn. głównie nieprzewidywalne);

-    czas na przygotowanie może być bardzo zróżnicowany, a potrzeba równoczesnych działań - natychmiastowa;

-    odpowiedź na zagrożenia niejednokrotnie wymagać będzie zaangażowania sił międzynarodowych.

Powyższe czynniki znacznie utrudniają proces planowania. Nie ma znaczenia, w jakiej skali pojawią się wyzwania to i tak elementem kluczowym jest stała gotowość. W tej sytuacji planiści i analitycy mogą tylko próbować zidentyfikować potencjalne zagrożenia, przeanalizować i oszacować ich skalę, a następnie zaproponować opcje rozwiązań. W wielu państwach prowadzi się studia zagrożeń, ponieważ podczas operacji pełna koordynacja działań jest elementem niezbędnym, stąd standardowe procedury NATO, standaryzacja produktów, geodanych i geoinfor-macji.

Informacja geograficzna odgrywa coraz poważniejszą rolę we współczesnych siłach zbrojnych, a podejmowanie decyzji na polu walki wspomagane jest przez wyrafinowane systemy komputerowe. Dane zawarte w tych systemach dotyczą nie tylko wojsk własnych czy przeciwnika, ale przede wszystkim kompleksową geoin-formację. Ważnym składnikiem baz danych jest informacja o geoprzestrzeni. Termin ten jest o tyle odpowiedni, że operacje wojskowe prowadzone są w przestrzeni trójwymiarowej przez połączone rodzaje wojsk i działania połączone. W związku z tym informacje o terenie są integrowane z informacją hydrogeologiczną i meteorologiczną. Narzędzia GIS umożliwiają ponadto symulację zmiennych warunków atmosferycznych, takich jak mgła, zachmurzenia na różnych wysokościach, potencjalne zagrożenia ze strony środków radiolokacyjnych i artylerii przeciwnika. Dane pozyskane z rozpoznania lotniczego lub satelitarnego pozwalają na przedstawienie terenu w postaci bardzo zbliżonej do rzeczywistości. Bardziej szczegółowo powyższe zagadnienia zostały przedstawione w rozdziale 3.

Planowanie, które jest sztuką przewidywania i wyznaczania biegu zdarzeń, może być skuteczne jedynie wtedy, gdy wystarczająco dokładnie znane są warunki podejmowania działań. Sama informacja o przeciwniku, która stanowi podstawę

⁶⁴ B. Garvan, Wsparcie geograficzne podczas kryzysu i klęsk żywiołowych, [w:j .Wiadomości Służby Topograficznej" 2000, nr 1(4).

planowania działań bojowych, nie gwarantuje wysokiego prawdopodobieństwa sukcesu. Dopiero w połączeniu z informacją o warunkach atmosferycznych (pogoda, klimat, zjawiska), a przede wszystkim z informacją o terenie, który będzie teatrem przyszłych zdarzeń, może ona posłużyć do wiarygodnego modelowania wariantów (opcji) działań bojowych. Pogoda - przeciwnik - teren, to trzy kluczowe elementy niezbędne do planowania taktycznego i strategicznego, określane są angielskim skrótem WET (Weather - Enemy - Terrain).

Sposoby pozyskiwania geoinformacji. o tych elementach zmieniały się w przeszłości, a obecna ich forma związana jest z gwałtownym rozwojem technologii określanej mianem GIS (Geographical Information System). Często stosowana jest również nazwa SIP (System Informacji Przestrzennej), Podstawą informacji geo- \ ’ graficznych są nie tylko mapy (analogowe i numeryczne - rastrowe i wektorowe), ale przede wszystkim obrazy lotnicze (ze środków załogowych i bezzałogowych)

| i satelitarne, dające całościowy, synoptyczny wgląd w powierzchnię.., wy branego ^zazwyczaj stosunkowo dużego wycinka tereną. Pozwalają one, dzięki umieszczonym sensorom, na rejestrację promieniowania odbitego i emitowanego przez powierzchnię Ziemi (elementy terenu) w dużym zakresie widma elektromagnetycznego (pasma widzialnego, podczerwieni, pasma termalnego i ultrafioletowego, mikrofalowego), na badanie i rozpoznawanie różnych obiektów, zjawisk i procesów na podstawie ich charakterystyk spektralnych. Dane teledetekcyjne służą do uzyskiwania informacji o terenie zarówno w czasie pokoju, jak i zagrożenia oraz wojny. Integracja danych o terenie z danymi o przeciwniku i warunkach pogodowych następuje za pośrednictwem baz danych w systemach GIS. Wzajemne powiązania między wymienionymi czynnikami pozwalają na lokalizowanie zgrupowań przeciwnika i wojsk własnych w konkretnym terenie i w konkretnych warunkach pogodowych. Taka właśnie technologia, umożliwiająca zarówno wizualizację pola walki, pełne monitorowanie zdarzeń oraz planowanie i symulację działań bojowych jest już technologią coraz częściej stosowaną przez strategów i taktyków wojskowych w nowoczesnych armiach świata.

Na podstawie tej krótkiej prezentacji specyfiki procesu badań oraz jego zakresu realizowanych na gruncie geografii wojennej i geografii wojskowej widać, że głównym celem tych dyscyplin, mających ponadto wymiar praktyczny, realizowany w siłach zbrojnych jako wsparcie geograficzne i zabezpieczenie geograficzne (topograficzne) jest głównie działalność na korzyść sił zbrojnych.

Geografia bezpieczeństwa ma z kolei związek nie tylko z naukami wojskowymi, lecz także z wieloma innymi, i bada całokształt czynników wpływających na bezpieczeństwo państwa (narodowe) w kontekście zewnętrznym i wewnętrznym oraz wszelkich jego aspektów. W zakres jej badań wchodzą wybrane elementy środowiska i polityki środowiskowej oraz społeczeństwa i jego działalności w wielu sferach narażonych na zagrożenia naturalne i antropogeniczne.

Zakres badań geografii bezpieczeństwa wykracza daleko poza zakres geografii wojennej i wojskowej, mimo że cel ich badań jest zbieżny, szczególnie na polu bezpieczeństwa militarnego i przeciwdziałaniu zagrożeniom dotyczących tej sfery.