ScanImage0001

. •a.' :o..- - •    Oz -i '*    \ w..-. * , ■

.    . •    t ¹> . .:«    -    -V4,    t ■

■    JrttJt '.....>:    I» <i -3''

«V ■    •••    r/,1 . •;

•łt;- r ałiJ.ł-1^ ,|a¹' ¹ & iłf.’

L. hftfj :»¹/'»¹.• < ■ .-•/i¹ ir-V    ■ ^;>v \J><

■

WSTĘP

'

Finowie w wiekach średnich nie tworzyli ani nie mogli tworzyć żadnej, jednorodnej całości etnicznej. Niemniej w historiografii medicwistyczncj uznawani byli zwykle za swego rodzaju monolit subarktycznej peryferii cywilizacyjnej Europy, do czego przyczyniała się skąpość traktujących o nich źródeł pisanych. Słabo i nierównomiernie rozpoznane archeologiczne relikty ich kultury, nie pozwalały na obserwacje zróżnicowań w całym spektrum olbrzymiego obszaru północno-w-schodniego Europy. W zasadzie więc tylko językoznawcy dysponują źródłami dla szczegółowych analiz zróżnicowań dialelctalnych i językowych między grupami ludności osiadłymi na zachodnich i wschodnich peryferiach terytorium fińskiego i ich stosunkiem do grup centralnych.

Pierwszego podziału ludów fińskich na trzy podstawowe grupy - Finów Zachodnich (Nadbałtyckich), Wołżańskich i Permskich, dokonano w oparciu o analizę zróżnicowań językowych. Coraz wszechstronniej poznawane źródła archeologiczne podział taki nie tylko potwierdziły, lecz wzbogaciły go o nowe kryteria, zwłaszcza w zakresie kształtowania odmienności stylistycznych kultury i percepcji różnorodnych wpływów zewnętrznych.

Każda z tych grup egzystowała w różnych warunkach rozwoju społcczno--kulturowego. Finowie Zachodni bardzo wcześnie trafili pod krzyżujące oddziaływ-ania skandynawskie, bałtyckie, słowiańskie i pośrednio zachodnioeuropejskie. Plemiona fińskie osiadłe w dorzeczu Wołgi, korzystały z dalekich kontaktów ze światem scyto-sarmackim, z powiązań ze środowiskiem gockira nad Morzem Czarnym, z bliskiego sąsiedztwa państwa Bułgarii Nadkamskicj i cywilizacją bizantyjską. Finowie Permscy, działający w orbicie wpływów Państwa Bułgarskiego, mieli bezpośrednie kontakty z cywilizacją arabską, a także stałe związki z ludami uralskimi i Dalekim Wschodem. Ta wielokierunkowość powiązań i różnorodność dróg rozwojow7ch w sposób istotny zadecydowała nie tylko o tym, jak przebiegały procesy przekształceń społeczno-kulturowych ludów fińskich w wiekach średnich lecz I także warunkowała przetrwanie poszczególnych ugrupowań etnicznych do ł naszych czasów.

Rozgraniczenie terytoriów osadniczych Finów Zachodnich, Wołżań-skich i Permskich w wiekach środnich, w oparciu o źródła archeologiczne,

1

•