s &7

gmach uczelni, Collegium Novum, wzniesiony przez Feliksa Księżarskiego w latach 1883-1887. Ta okazała budowla gotycka była do niedawna uważana za nieudaną i szpecącą zabytkowe otoczenie. Dopiero zmiana poglądów ną dziewiętnastowieczny historyzm, która nastąpiła w ostatnich czasach, pozwoliła na właściwą ocenę jej walorów: rozmachu architektury '(przede wszystkim monumentalnej klatki schodowej) oraz programu ideowego dekoracji, podkreślającego starożytność i królewskość krakowskiego uniwersytetu, co w latach zaborów było zdecydowaną manifestacją patriotyczną. Najpiękniejszym wnętrzem kolegium jest ogromna aula, ozdobiona między innymi obrazami Jana Matejki.

Wśród zabytków związanych z uniwersytetem osobne miejsce zajmuje kościół Św. Anny. Kościół na tym miejscu istniał już w wieku XIV. Spalony podczas rozruchów antyżydowskich, został odbudowany z fundacji Władysława Jagiełły w roku 1407. yv roku 1418 uniwersytet uzyskał od Jagiełły prawo patronatu nadswiątynią, która stała się odtąd przedmiotem jego szczególnej opieki i pomnikiem jego świetności. Pierwotna budowla gotycka przetrwała do końca wieku XVII, kiedy to względy prestiżowe, wynikające z szerzącego się kultu Św. Jana Kantego i z walki konkurencyjnej z jezuitami, dążącymi do opanowania całego szkolnictwa, skłoniły uniwersytet do podjęcia nowej fundacji. Choć dawno minęły czasy świetności uczelni, zdobyta się wówczas na wielki wysiłek, wzbogacając chylące się ku upadkowi miasto w budowlę godną każdej europejskiej stolicy. Budowa i dekoracja nowego kościoła trwały w latach 1689-1703, a jej głównym organizatorem, odpowiedzialnym za sprawy artystyczne, był ksiądz Sebastian Piskorski, wielki znawca sztuki, sam zresztą czynny architekt. Projekt powierzono najwybitniejszemu wówczas architektowi działającemu w Polsce, Tylmanowi z Gameren, sugerując jednocześnie jako wzór rzymski kościół S. Andrea della Valle. Kościół Św. Anny został więc wzniesiony na planie krzyża łacińskiego, z kopułą na skrzyżowaniu nawy z transeptem. Korpus składa się z szerokiej nawy oraz trzech par kaplic bocznych. Reprezentacyjny charakter budowli podkreśla jej rozbudowana, dwuwieżowa fasada. Dostosowując się do życzeń fundatorów, Tylman musiał zrezygnować ze swego pierwotnego pomysłu budowy kościoła na planie centralnym. Ulubioną koncepcję przestrzenną udało mu

267