skanowanie0009 (104)

tośd należałoby jeszcze dodać kilkanaście tysięcy przystanków autobusów miejskich, tramwajów i trolejbusów (brak centralnej statystyki w tym zakresie), s których część znajduje się poza granicami miast Łęczna liczba punktyw obsługi pasażerów sięgnęłaby wówczas 60 000, co oznacza zagęszczenie około 20 punktów na 100 km¹, rozmieszczonych Jednak bardzo nierównomiernie. Dla transportu towarowego liczba punktów Jest mnlaj istotna, ponieważ najbardziej rozpowszechnione, typy pojazdów — samochody ciężarowe i wozy konne — mogą być załadowywane i wyładowywane w każdym prawie miejscu. Dla transportu osób i ładunków stałych największe znaczenie mają dwa rodzaje sieci transportowych: sieć kolejowa I sieć dróg kołowych, tym też sieciom poświęcimy najwięcej uwagi.

SIEĆ KOLEJOWA

Najważniejszym rodzajem siad transportowej w Polsce, z punktu widzenia obciążenia przewóz uni. jest sieć kolejowa. Obsługuje ona olbrzymią większość przewozów dalekobieżnych (międzyregionalnych i międzynarodowych), a ponadto masowe przewozy osobowe w aglomeracjach miejskich i przewozy wielu ciężkich surowców, nawet na bliskie odległości. \V roku 1975 na sieć kolejową przypadało 73*/t pracy przewozowej krajowego transportu uspołecznionego, mierzonej w tonokllometrach, i 47V« osobo-kllometrów w pasażerskim transporcie uspołecznionym (s wyłączeniem komunikacji miejskiej). Udziały ta należą do najwyższych na świecle — we wszystkich prawie Innych państwach rola transportu kolejowego jest mniejsza^'

Co wpływa na tak wysoką pozycję kolei w polskim systemie transportowym? Można tu wymienić wiele przyczyn, wśród których do ważniejszych należą:

1.    Duże znaczenie przemysłu wydobywczego 1 ciężkiego

w polskiej gospodarce. Wydobywane surowce, przede wszystkim zaś węgiel kamienny, są ładunkami, do przewozu których najbardziej się nadaje transport kolejowy (przy braku odpowiednich dróg wodnych).    ■

2.    Znaczna odległość między zagłębiami surowcowymi

*    i najważniejszymi okręgami przemysłowymi z jednej strony a por

tami z drugiej. Pokonanie tej odlogłoścl (średnio 000—800 km) jest najbardziej ekonomiczne przy użyciu transportu kolejowego.

3.    Duży udział roślin okopowych (ziemniaków, buraków

20    cukrowych) w strukturze upraw rolnych. Rośliny te dostarczają

produktu ciężkiego wagowo, który musi być przewieziony w krótkim czesie (przewozy jesienne).

4.    Powsina rola tranzytu przez terytorium Polski. Tranzyt ten, zwłaszcza równoleżnikowy miedzy ZSRR i NRD, jest obsługiwany — zgodnie z odpowiednimi porozumieniami międzynarodowymi— głównie przez koleje.

5.    Masowe, codzienne dojazdy do procy i szkół, którym obecnie na obszarach aglomeracji miejskich nie sprostałby żaden inny środek transportu.

6.    Zasoby surowców energetycznych, obejmujące bogate zloia węgla kamiennego i brunatnego, proferują transport kolejowy, który przy stosowaniu trakcji elektrycznej i parowej opiera się na krajowej bazie surowcowej. Zastępowanie transportu kolejowego transportem samochodowym powoduje natomiast wzrost uzależnienia Polaki od dostaw zagranicznych paliw płynnych.

7.    Niedorozwój Innych gałęzi transportu, zwłaszcza żeglugi śródlądowej, która mogłaby przejęć od kolei znaczr, -sęść przewozów ładunków masowych. W transporcie oeobowym do nadmiernego obciążenia kole: przyczynia się deficyt autobusów i późny rozwój motoryzacji indywidualnej.

8.    Rozwój historyczny sieci transportowej w Polsce. Na niektórych obszarach, zwłaszcza w Polaco centralnej i wschodniej, sieć kolojowa wyprzedziła budowę dróg o nawierzchni twardej, wyznaczając im rolę drugorzędną. Raz utrwalone szlaki transportowe, szczególnie tak kapitałochłonne jak koleje, nie poddają się łatwo modyfikacjom. Przez wiele dziesiątków lat oddziaływania stworzyły one kierunki ciążeń i powiązań, które trudno byłoby obsłużyć innym środkiem transportu.

ROZWÓJ HISTORYCZNY

PMnmr linie k»-Wbw

RnwóJ kolejnictwa na łbdint flkkL

Lata Utt—IM*

Wynalazek kolei żelaznej był jednym z najważniejszych momentów w historii transportu. Pierwszą Unię kolejową, o ti akcji parowej. otwarto w 1825 r. między Stockton i Darlłngton w Anglii W ciągu niewielu lat koleje pojawiają się we wszystkich rozwinią-Hyeh gospodarczo państwach: w 1830 r. w Stanach Zjednoczonych, w 1832 r. we Francji, w 1835 r. w Niemczech, w 1837 r. w Rosji 1 Austrii. Były to początkowo krótkie linie obsługujące ruch lokalny, nie tworzyły one Jednak Jsszcze sieci kolejowej.

Obszar Polski, podzielony w tym czasie między trzy państwa zaborcze, doczekał się stosunkowo szybko pierwszych linii kolejowych. Prace nad nimi podjęto prawie równocześnie we wszystkich trzech zaborach. Najszybciej posuwały się one na obszarze zaboru pruskiego. Pierwszą linię kolejową poprowadzono

21