->Druga metoda zwana metodą przeciwstawiania polega na równoczesnej analizie dwóch różnych przedmiotów, sytuacji czy dwóch grup przedmiotów, by rezultacie dojść do uogólnienia dwóch zdecydowanie różnych pojęć. Metodę przeciwstawiania stosujemy przede wszystkim w procesie kształtowania pojęć kontrastowych pod względem treści, a występujących łącznie jakby na dwóch biegunach tego samego wydarzenia czy procesu. Są to takie pojęcia, jak: wojna -pokój, dobro - zło, punktualny - niepunktualny itp.
^Metoda opisu i uogólniania stosowana jest najczęściej w kształtowaniu poję! 'T3cizwierciedlających właściwości przedmiotów zmysłowo dostrzegalnych. Opisywać można więc konkretne obiekty, modele lub obrazy. W rezultacie obserwowania i opisywania konkretnych obiektów przynależnych do tej samej klasy powstają w umyśle ucznia ich wyobrażenia. Z kolei uogólnienie cech tych przedmiotów prowadzi do powstania pojęcia sygnalizowanego nazwą o znaczeniu ogólnym. Metodę opisu stosujemy przy kształtowaniu pojęć typu: las, pole, łąka, park, staw, miasto, fabryka, krajobraz.
R. I. Arends w rozważaniach o modelu dydaktycznym nauczania pojęć mówi, że został on „opracowany przede wszystkim po to, aby nauczać zasadniczych pojęć stanowiących oparcie dla myślenia wysoko zorganizowanego uczniów oraz podstawę wzajemnego rozumienia się i procesów komunikowania. Dzięki opanowaniu i stosowaniu kluczowych pojęć należących do pewnego działu uczniowie nabywają możliwości transferu efektów uczenia się na szersze obszary wiedzy.”
Według R.l. Arendsa dwie podstawowe metody nauczania pojęć to: nauczanie bezpośrednie i przyswajanie pojęć.
Nauczanie bezpośrednie opiera się na podejściu od reguły do przykładu. Po tym, jak nauczyciel przedstawi definicję pojęcia i wskaże cechy istotne oraz poda przykłady nie przykłady, uczniowie przystępują do ćwiczeń i kierowani pytaniami nauczyciela opanowują pojęcie. Po metodę przyswajania pojęć sięgamy wtedy, gdy uczniowie wiedzą o danym pojęciu lub danej grupie pojęć. Poddając pod rozwagę rozmaicie zestawione przykłady i nie przykłady pojęcia, nauczyciel wywołuje indukcyjne myślenie uczniów i ułatwia im kontrolowanie własnych procesów myślowych.
Przyswajanie pojęć. Po tę metodę sięgamy , kiedy uczniowie wiedzą już coś o danym pojęciu lub danej grupie pojęć. Biorąc pod uwagę rozmaicie zestawion& przykłady i nie przykłady pojęcia, nauczyciel wywołuje indukcyjne myślenie uczniów i ułatwia im kontrolowanie własnych procesów myślowych.