skanowanie0034 (16)

Marshallastudiom ekonomicznym główny i największy sens nadawała kwestia: „czy rzeczywiście jest rzeczą niemożliwą, aby wszyscy ludzie rozpoczynali życie z pomyślnymi widokami na to, iż będą prowadzić życie kulturalne, wolne od przykrości i trudów, związanych z ubóstwem, i od nadmiernego wysiłku mechanicznego, wywołującego stagnację duchową” (Zasady ekonomiki w tłumaczeniu Cz.

Znamierowskiego z 1925 r.). Perspektywa polityki społecznej jest więc naturalna dla ekonomisty, różnice w podejściu pojawiają się głównie na tle sporu o naturę człowieka oraz o to, na ile dobrym rozwiązaniem problemu pracy, dobrobytu i ubóstwa jest instytucja wolnokonkurencyjnego rynku. Dla niemieckiej nauki o polityce społecznej we wczesnym okresie jej rozwoju ważną postacią był wspomniany Gustav von Schmoller zaliczany do szkoły historycznej w ekonomii, która programowo była przeciwko rozwijaniu abstrakcyjnych i ahistorycznych teorii oraz sprzyjała protekcjonizmowi gospodarczemu. Za źródło uzasadnień ekonomicznych polityki społecznej często uznaje się teorię Johna M. Keynesa. Politykę społeczną uwzględniali w swoich badaniach i teoriach liczni laureaci nagrody Nobla z ekonomii m.in.: Gunnar Myrdal, Friedrich A. von Hayek, Milton Friedman, James Tobin, James Buchanan, Amartya Sen, Edmund S. Phelps (krótki artykuł na temat zainteresowań społecznych tego ostatniego).

Wśród socjologów ha tematy związane z polityką społeczną wypowiadali się m.in. Max Weber (słynny artykuł Die 'ObiektMtaf sozialwissenschaftlicher und sozialpolitischer Erkenntnis z 1904 r.), ale także Izmile Durkheim podejmujący fundamentalne kwestie z zakresu integracji społecznej (solidarność organiczna we współczesnych społeczeństwach) w związku z kwestiami równości w książce De la division du travail social (O podziale pracy społecznej). Z kolei Georg Simmel znany jest ze swoich koncepcji ubogiego oraz obcego, w tym pierwszym przypadku głównie w perspektywie zależności od pomocy innych (Soziologie Untersuchungen Ober die Formen der Vergesellschaftung rozdział DerArme iExkurs uber den Fremden w tłumaczeniu angielskim The Stranaer). Poza tymi klasykami bardzo istotny wkład w teorię polityki społecznej wniósł brytyjski socjolog Thomas H. Marshall (również autor podręczników do social policy), który zaproponował koncepcję obywatelstwa społecznego. W procesie historycznym w pojęcie i instytucje obywatelstwa wbudowywane są kolejne generacje praw podstawowych - od osobistych, przez polityczne, do socjalnych, co ma bardzo daleko idące konsekwencje dla współczesnych społeczeństw (Citizenship and Social Class. polskie tłumaczenie dostępne jest tutaj).

Wraz z ożywieniem dyskusji o filozofii politycznej i teorii normatywnej za sprawą książki Johna Rawlsa "Teoria sprawiedliwości" (1971), również filozofowie zaczęli ponownie wypowiadać się na tematy blisko związane z polityką społeczną. Jednym z jej klasycznych uzasadnień normatywnych był utylitaryzm Jeremiego Benthama, zmodyfikowany następnie przez Johna S. Milla. Swoją teorię Rawls rozwijał w opozycji do utylitaryzmu i uznawano ją za sprzyjającą rozwiązaniom nawet bardziej radykalnym niż te znane z wetfare state, czyli demokracji właścicielskiej i redystrybucji własności. Z kolei w świetle libertarianizmu Roberta Nozicka. opartego na absolutyzacji prawa do sprawiedliwie nabytej własności, uzasadnienie znajduje jedynie minimalistycznie pomyślana ingerencja państwa w sprawy ekonomiczno-społeczne. Libertarianizm ma jednak też lewicowe skrzydło, do którego zaliczany jest m.in. znany obrońca idei podstawowego dochodu obywatelskiego Philippe van Pariis. W latach 80. odżyło też zainteresowanie filozofiami politycznymi opozycyjnymi w stosunku do liberalizmu, czyli komunitaryzmem z akcentowaniem wartości wspólnotowych oraz obowiązków wobec innych. Jest to jedno z głównych uzasadnień dla uwspólnotowienia państwowej polityki społecznej (od państwa opiekuńczego do opiekuńczych wspólnot uosabianych przez społeczeństwo obywatelskie). Za najbardziej rozwiniętą i pogłębioną teorię normatywną polityki społecznej uważam koncepcję Alberta Weale'a z 1983 r. (Political Theory and Social Policy). Uwzględnia ona krytykę utylitaryzmu, jak i egalitaryzmu, ma charakter liberalny i raczej opozycyjny do stanowisk komunitarystycznych, z których może wynikać przypisywanie nadmiernej wagi do integracji społecznej w zestawie celów wspólnoty politycznej. Względnie niedawno Paul Spicker połączył w ogólnej teorii weifare state wątki opisowe i normatywne (The Welfare State a generał theory, 2000).

Niestety w języku polskim (i w wielu innych) nie występuje użyteczne rozróżnienie - powszechne w języku angielskim - między politics (polityka rozumiana jako walka o władzę w państwie i nad społeczeństwem) a policy (racjonalne działania w skali społecznej, rozwiązywanie problemów społecznych), stąd też zamieszanie pojęciowe. Politologowie interesują się głównie politics i ewentualnie jej wpływem na policy, zasadniczym przedmiotem nauki o polityce społecznej jest natomiast policy i "polityki szczegółowe" w jej ramach. Ten podział widoczny jest również na poziomie ruchu naukowego - Polskie Towarzystwo Nauk Politycznych i Polskie Towarzystwo Polityki Społecznej to odrębne stowarzyszenia (podobnie jest w Wielkiej Brytanii - obok SPA funkcjonuje też Political Studies Assiociatiori).

W Wielkiej Brytanii istnieje rozbudowane kształcenie na poziomie wyższym w zakresie social policy (standardy jakości nauczania z 2000 r. oraz ich zrewidowana wersia z 2007 r.). a w USA dotyczy