skanuj0002 (225)

nich (przystosowanie wewnętrzne, z ang. adjustment) oraz sposoby rozwiązywa^H ich (przystosowanie zewnętrzne, z ang. adaptatioń) wykazują istotne zróżnicował indywidualne. Badacze tego problemu podkreślają głównie wpływ stanu zdrowiał adaptację do starości. L. Rappaport (1972) podaje prostą regułę, według której reakfl cje na krytyczne wydarzenia starości zależą od zakresu fizycznej deterioracji ora* stopnia obniżenia statusu ekonomicznego. Jako dowód przytacza badaiA R. Butlera, w których osoby badane (47 mężczyzn między 65. a 91. r.ż.), zdrowi i żyjące w korzystnych warunkach materialnych, wykazywały dużą witalność, optyi mizm, poczucie humoru, twórczą postawę do życia i niemal całkowity brak defekS tów w funkcjonowaniu umysłowym.

8.3.1. Teorie adaptacji do starości

Na podstawie obserwacji zachowań społecznych ludzi w wieku późnej do-s rosłości sformułowano następujące teorie, wyjaśniające mechanizm adaptacji! do starości. Są to: teoria aktywności, teoria wycofania się oraz teoria stresu starośÓ^B

Teoria aktywności (actmty theory) ma status tradycyjnej teorii adaptacji do sta-4 rości (Neugarten, Havighurst, Tobin, 1968). Zakłada ona, że naturalny proces stali rżenia się pozwala jednostce na utrzymanie dotychczasowego zaangażowania życił wego. Osoby starzejące się optymalnie to takie, które pozostają aktywne, obecna w życiu społecznym; będąc na emeryturze, znajdują zastępcze zajęcia, substytum utraconej miłości, nawiązują też nowe więzi przyjacielskie.

Teoria wycofania się (disengagement theory), sformułowana na podstawia obszernych badań nad 200 starszymi osobami przeprowadzonych przez E. Cummin-ga i W. E. Henry’ego (1961) z Uniwersytetu w Kansas. Głosi ona, że to nie aktywa ność, lecz przeciwnie - wyłączenie się z życia społecznego stanowi naturalna i funkcjonalnie ważną potrzebę rozwojową człowieka w późnej dorosłości. Autorzy! przekonują, że wycofanie się i pasywność są tak samo potrzebne starszym ludziona do osiągnięcia równowagi psychicznej oraz dalszego rozwoju osobowości, jaki młodszym potrzebne jest do tego celu pełne uczestnictwo w życiu społecznym. Styli życia wynikający z tej potrzeby nazwano stylem „bujanego fotela” (rocking chair style) i uznano, że sprzyja on introspekcyjnej analizie wspomnień, nierozwiązanych konfliktów, reinterpretacji dawnych przeżyć i odkrywaniu nowych znaczeń.

Krytyka teorii wycofania się oparta jest na dwóch przesłankach. Po pierwsze Ą w analizie badań Cumminga i Henry’ego rozpoznano podwójny charakter wartoś^j ciującej orientacji, typowy dla ludzi starych; z jednej strony osoby badane akceptowały ograniczenie aktywności jako coś nieuniknionego, a zarazem zapewniającego?-pożądany spokój, z drugiej — wyrażały żal z powodu utraty poczucia własnej war--tości, traktując ją jako negatywną konsekwencję wycofania się z aktywnego życia.-Po drugie — wykazano, że sposób adaptacji do nowych warunków spowodowanych emeryturą zależy od typu osobowości. Rzecz w tym, że różne wzorce osobowości ulegają różnym formom przystosowania. B. Neugarten wraz ze współpracownikami (1968) - na podstawie trwających 6 lat badań, w których uczestniczyło 59 osób -wyodrębniła następujące kategorie zachowań, typowych dla osób w podeszłym

268