skanuj0011 (48)

54 2. Koncepcje teoretyczne bliskie idei turystyki zrównoważonej

strowaną. Jednocześnie M. Oppermann podkreśla, że chociaż istnienie sektora nieformalnego pozbawia państwo pewnej części dochodów, często wypeinia on lukę w usługach turystycznych, podnosząc niekiedy ich atrakcyjność (np. w zakresie gastronomii).

Z punktu widzenia idei turystyki zrównoważonej opisana przez E. Cohena i rozwinięta później przez M. Oppermanna koncepcja jest bardzo ważna i powinna być uwzględniana przede wszystkim w badaniach prowadzonych na terenach, na których turystyka jest jeszcze we wczesnej fazie rozwoju (zgodnie z modelem R.W. Butlera). Niemal regułą jest, że w fazie eksploracji dominującą pozycję na dopiero co powstałym rynku usług turystycznych zajmują podmioty świadczące usługi z pominięciem istniejącego prawa. Dopiero wraz z upływem czasu wielu usługodawców zaczyna legalizować prowadzoną przez siebie działalność i po okresie równowagi między sektorem nieformalnym i formalnym znaczenia zaczyna nabierać ten drugi. Dotyczy to zwłaszcza dużych usługodawców (np. hotele, restauracje, biura podróży) - przede wszystkim tych, którzy mają powiązania międzynarodowe - ale drobne usługi (np. przewodnickie, często żywieniowe i transportowe) są nadal świadczone turystom w sposób nieformalny.

2.10.4. Koncepcja ograniczonej dostępności

W odróżnieniu od wcześniej opisanych, koncepcja ograniczonej dostępności polega nie tyle na opisaniu zjawiska społecznego, jakim jest turystyka, ani na odpowiednim rozmieszczeniu elementów zagospodarowania turystycznego, ale na wprowadzeniu ograniczeń administracyjnych, których zasadnicznym celem jest zmniejszenie ruchu turystycznego. Można więc uznać, iż jest ona jednym z ważniejszych narzędzi zarządzania obszarami turystycznymi, ponieważ sprawi, że występujący na nich ruch turystyczny staje się zgodny z założeniami turystyki zrównoważonej.

Koncepcja ta jest stosowana przede wszystkim na terenach chronionych. Na ogół działania te sprowadzają się do ustalenia limitu - najczęściej dziennego - liczby osób (samochodów), które mogą przebywać na terenie obszaru objętego ochroną, a także na wprowadzeniu opłat za wstęp. W bardzo wielu przypadkach są stosowane łącznie - m.in. w Kruger National Park w Republice Południowej Afryki - oba rozwiązania. Niekiedy koncepcja ograniczonej dostępności jest stosowana jednocześnie z koncepcją strefowa-nia przestrzennego, gdyż dopuszcza ograniczenia w ruchu turystycznym nie na terenie całego obszaru chronionego, ale tylko w niektórych jego częściach.

Decyzje o ograniczeniu dostępności na całym obszarze chronionym lub w jego części zazwyczaj są poprzedzone badaniami nad chłonnością turystyczną danego terenu. Według P. Wight [1998, 76] do określenia chłonności turystycznej danego obszaru szczególnie użytecznych jest pięć koncepcji:

• oddziaływania na środowisko (ang. erwironmental impact assessment, ELA), czyli sporządzanie ocen oddziaływania na środowisko (OOS), przedtem nazywanych w Polsce ocenami wpływu na środowisko (OWS)¹⁹;

¹⁹ Więcej informacji na ten temat jest w następnym rozdziale.