skanuj0013

6. Pochot nek w filozt go matema

glądzie na matematyc —»koncepti postulat, że

INWERSJA

zący od L. E. Brouwera kieru-fii matematyki, według które-P    ykę należy oprzeć na intuicji

ciągu liczb naturalnych i starać się o uwolnienie jej o i arbitralnych założeń. W po-sposób istnienia przedmiotów mych intuicjonizm jest bliski alizmowi (lb). Ze względu na j»y istnienie przypisywać tylko tym przedmiotom matematycznym, które zostały skonstruowane przez myśl, intuicjonizm powstrzymuje się od przypisywania go przedmiotom nie mogącym się wykazać taką konstrukcją; jednocześnie, jeśli nie są to przedmioty sprzeczne, nie twierdzi, że nie istnieją. Nie spełnia się więc w tym przypadku —»prawo wyłączonego środka; nie najeży ono zatem do logiki intuicjonistycznej. Z powodu egzekwowania postulatu intuicyjności, pojmowanej jako konstn towalność, logika i matematyka intuicjon istyczna nie zawierają niektórych twierdz ;ń przyjmowanych w logice Mnatematyce klasycznej. Ze względu na postulat konstruowalności intuicjonizm należy do (nurtu określanego mianem —* konstruktywizmu.

INWERSJA (łc. \nversio = odwrócenie, obrót) ang. inversion; fr. inoersion; nm. In-oersion

Termin utworzony przez J. M. Keynesa.

W logice tradycyjnej jedna z form tzw. —> wnioskowania bezpośredniego, przebiegającego wedłu r następujących praw: SaP —> S'oP (np. „¥ ażdy filozof jest miłośnikiem mądrości", zatem „Niektórzy nie-filozofowie nie są n iłośnikami mądrości") i SeP —> S'iP („Żadi n koń nie jest osłem", zatem „Pewne nie konie są osłami") — inwersja częśc: o w a, oraz: SaP—»S'iP' („Każdy filozof jest miłośnikiem mądrości", zatem „Niektórzy ni “-filozofowie są nie-mi-łośnikami mądrości') i SeP —» S'oP' („Żaden koń nie jest osłe n", zatem „Pewne nie--konie nie są nie-os lami") — inwersja zupełna.-* Kwai Irat logiczny.

IRRACJONALIZM

IRONIA (gr. <eironei'a> = wypytywanie, udawanie głupszego niż się jest, nadawanie sobie pozorów niewiedzy) łc. ironia; ang. hony; fr. ironie; nm. Ironie W dndogach Platona — określenie postawy, piką zajmował Sokrates wobec swoich rozmówców, przywdziewając maskę niewiedzy. Udawał wówczas, że idee i sposób rozumowania rozmówcy uznaje za swoje własne — szczególnie gdy rozmawiał z ludźmi wykształconymi, jakimi byli sofiści — poio, by je następnie wyolbrzymić do karykaturalnych rozmiarów albo doprowadzić do sprzeczności. W sztuce prowadzonych va ten sposób dyskursów Sokrates, udając ignorancję, skłaniał swoich rozmówców dtAtego, by mu odpowiadali na zadawane pytania.

Postawa ironiczna, służąca „uświadomionemu mówieniu" i pomocna w „wydobywaniu myśli" z głów rozmówców, wchodziła w skład stosowanej przez Sokratesa metody dialektycznej (-* metoda sokratejska).

Do sokratejskiej ironii nawiązywał S. A. Kierkegaard, dopatrując się v\ niej negowania samego pojęcia istoty, a następnie F. W. Nietzsche.

IRRACJONALIZM (łc. irrationalis = pozbawiony rozumu, nierozumowy) ang. irrationalism; fr. irrationalisme; nm. Irratio-nalismus

vs—» Racjonalizm.

1.    metaf. Ogólna nazwa przyznawana poglądom odmawiającym rzeczywistości — częściowo lub całkowicie — charakteru racjonalnego. Irracjonalizm metafizyczny wysuwa tezę o aracjonalnej strukturze bytu: jego niezdeterminowaniu, braku racji istnienia, a nawet wewnętrznej sprzeczności.

2.    f. pozn. Nazwa przyznawana poglądom nie uznającym wartości poznawczej rozumu lub ją ograniczającym. Rozróżnia się:

a) irraqonalizm bezwzględny, który odrzuca w ogóle istnienie wiedzy spełniają-

ISTNIEĆ

cej wymagania ] uważając, że p< ków uczuciowo b) irracjonaliz wiedzy ragonal: z nią albo i pon. leżne od rozum jak intuicja poza nizm /3,4/), im popęd (—»witałiz —»woluntaryzm) 3. pot. Postaw* jąca przyjmowań nalnego uzasadn wieniu do niego.

ISTNIEĆ (wyraz szica, pochodny * mieć, egzystować' lub od -» 'istność' zystować') nłc. e> wać, posiadać byt + sisto ^m pojawia ang. exist; fr. exisk den sein

Być rzeczywisty ści; czasownik 'istn czegoś rzeczy wis czony niejednozn cia rzeczywistości go, co jest poza zj. zjawisk. Jest on no podstawowych z 'być' (b) — jego (obok funkcji pred wdziwo ściowej).

ISTNIENIE (fon sownika 'istnieć', do nłc. exsislentia ( lexisto/)) nłc. ex. existence; fr. existe> Termin wprow. przez JanaSniad niony w początka-Pojęcie istnienia nym lub semantyi

411

412

413