skanuj0013 (288)

zmian, ale również przyjmowanie aktywnej strategii rynkowej. Zagadnieniom tym poświęcony jest rozdział HI.

Istotnym składnikiem otoczenia każdej organizacji jest państwo, na którego terytorium prowadzi ona swoją działalność. Państwo pełni wobec organizacji funkcje: prawodawcy, inwestora oraz naby wc y dóbr i usług.

Najbardziej rozbudowana jest z reguły prawodawcza funkcja państwa. Pod postacią prawa finansowego określa ono zasady opodatkowania organizacji, ich dotowania i subwencjonowania ze środków budżetowych, stawki celne itp. Normy prawa cywilnego określają zasady prowadzenia działalności, nawiązywania umów handlowych, obrotu papierami wartościowymi, dochodzenia swoich roszczeń majątkowych przez organizacje, rozwiązywania sporów handlowych itp. Prawo pracy reguluje stosunki między pracodawcami a pracobiorcami w zakresie: nawiązywania i rozwiązywania stosunku pracy, ochrony bezpieczeństwa pracy, wymiaru czasu pracy i urlopów, zbiorowych układów pracy, uprawnień związków zawodowych, rozwiązywania sporów i konfliktów między pracodawcami a pracobiorcami, prawa do strajków itp.

W niektóre sfery działalności przedsiębiorstw państwo wkracza władczo za pośrednictwem norm prawa administracyjnego. W tym trybie realizowana jest przez państwo np. ochrona środowiska naturalnego przed nadmiernym zanieczyszczeniem. Normy prawa administracyjnego szczególnie silnie ograniczają działalność wszystkich organizacji, które są bezpośrednio agendami administracji państwowej i realizują funkcje państwa jako organizatora i regulatora życia zbiorowego obywateli.

Państwo występuje również w charakterze inwestora przeznaczając .środki budżetowe na realizację wybranych przedsięwzięć w sferze produkcji, szkolnictwa, ochrony zdrowia, opieki społecznej, transportu, łączności itp. Może to robić powołując państwowe przedsiębiorstwa lub uzupełniając ze środków budżetowych niedostateczne środki własne firm prywatnych lub spółdzielczych realizujących preferowane przez państwo cele i zadania. Państwo może też inwestować środki budżetowe w zakupy przedsiębiorstw lub ich części oraz zakupy akcji spółek.

Państwo to także poważny nabywca dóbr i usług. W przypadku organizacji pracujących dla potrzeb wojska państwo jest niemal monopolistycznym nabywcą. Zamówienia rządowe dotyczą również wielu innych dziedzin produkcji: żywności, lekarstw, aparatury medycznej, elektroniki, surowców itp.

Organizacje bardzo cenią sobie kontakty handlowe z państwem. Są one dla nich atrakcyjne, ponieważ pozwalają znacznie zredukować nakłady na reklamę wyrobów, uniknąć pośrednictwa firm handlowych i marż. Ponadto współpraca ta opiera się często na umowach długookresowych, zawieranych na dostawy dużych partii towarów. Agendy państwowe, dysponujące środkami budżetowymi, są też często skłonne płacić więcej, niż staranniej kalkulujący koszty prywatny nabywca.

Coraz ważniejszym otoczeniem współczesnych organizacji staje się środowisko ekologiczne. Dzieje się tak dlatego, że zmiany zachodzące w tym środowisku utrudniają niektórym organizacjom prowadzenie ich dotychczasowej działalności

(przemysłowe zanieczyszczenie gleb pogarsza jakość produktów żywnościowych, zanieczyszczenie powietrza utrudnia dotrzymywanie wymaganych standardów czystości; zanieczyszczenie łowisk może być przyczyną bankructwa firm połowowych itd.). Ale nie tylko — rosną skutki pośrednie pogarszania się jakości środowiska: zły stan zdrowia ludzi zamieszkujących regiony ekologiczne zdegradowane odbija się na ich sprawności zawodowej, produktywności itp. Świadomość, że środowisko naturalne jest wspólną wartością, której ochrona leży bezpośrednio w interesie wszystkich ludzi i organizacji, staje się coraz powszechniejsza.

Otoczenie to również środowisko kulturowe. Każda organizacja istnieje w ramach jakiejś społeczności, która wyznaje pewien system wartości, ideały i wzorce zachowań, przejawia określone aspiracje i dążenia, postawy wobec różnych zjawisk i stanów rzeczywistości. Nosicielami tych wartości, wzorców i postaw są ludzie, którzy stając się uczestnikami organizacji w znacznym stopniu przenoszą je do jej wnętrza. To wszystko, co dzieje się w organizacji, wartościują następnie także według tych kryteriów, a oceny organizacji przenoszą na zewnątrz, kształtując jej społeczny wizerunek.

Organizacje coraz bardziej troszczą się o swój image. Jeśli społeczne otoczenie nie akceptuje firmy, uważa ją za .nieetyczną”, zbyt mało solidną czy wiarygodną, może bardzo skutecznie utrudniać jej funkcjonowanie. Ataki prasy, radia czy telewizji zniszczyły niejedną organizację. Władza opinii publicznej jest we współczesnym świecie równie silna, jak władza pieniądza czy państwa. Wszystkie organizacje muszą się z tym liczyć, szczególnie zaś te funkcjonujące w małych, silnie zintegrowanych kulturowo społecznościach oraz te, które są przedmiotem specjalnego zainteresowania *(np. firmy produkujące leki).

Zmiany zachodzące w wymienionych subotoczeniach muszą być nieustannie rozpoznawane i śledzone przez menedżerów. Tylko wówczas możliwa jest właściwa odpowiedź na nie. Niektóre z nich mają charakter zjawisk ściśle przyrodniczych (np. zmiany klimatyczne) lub paraprzyrodniczych (żywiołowe ruchy cen paliw czy surowców na rynkach światowych, ceny akcji, migracje ludności itp.). Zmiany te można tylko przewidywać, wpływ organizacji na nie jest żaden lub niewielki.

Natura zjawisk przyrodniczych polega na tym, że przebiegają według właściwych sobie prawidłowości, ignorując zupełnie istnienie tych, których interesów dotykają. Ten segment otoczenia organizacji określić można mianem natura.

Inny segment otoczenia to władza. Na organizację oddziałuje on celowo i świadomie, sam jednocześnie poddając się w niewielkim stopniu lub wcale oddziaływaniom z jej strony. Władza dla współczesnych organizacji to przede wszystkim państwo stanowiące prawa i egzekwujące ich stosowanie. Ono uwzględnia interesy organizacji, ale nie nimi głównie się kieruje. Organizacje nie zawsze są w stanie przewidzieć decyzje parlamentów, rządów i administracji państwowej, ale z reguły muszą się im podporządkować. Władza dysponuje przymusem i sankcjami. Wydaje nakazy, zakazy i ustala normy postępowania. Zasady opodatkowania, stawki celne, stopa refinansowa, zakazy lub ograniczenia