skanuj0041 2

1

śmy, iż w zakres takiej wiedzy powinny wchodzić nie tylko jakieś uznane 'Ł teorie, ale również np. określone założenia o rzeczywistości społecznej,'^ ponieważ głównie na ich podstawie konstruowane są z kolei poglądy na % temat takich czy innych wzorców zachowań społecznych. Należałoby przy | tej okazji również dodać, iż w wielu wypadkach założenia te pełnią de facto Ą rolę tzw. „ukrytych” teorii osobowości (tzw. wiedzy implicite), widocznych S na każdym niemal kroku praktyki pracy socjalnej, choć trudnych do$ identyfikacji na poziomie explicite. Fakt, iż gros pracowników socjalnych:-stosując określone teorie w praktyce swojej działalności socjalnej oraz for- i; mulując przy tej okazji określone sądy, opinie, oceny oraz konkretne orze- J czenia, od których nierzadko zależą losy ludzkie na długie lata, jednocześnie ■% nie jest świadoma swoich w tym zakresie zachowań - źle świadczy o ich ' podstawowych kompetencjach zawodowych. A przecież prawdopodobnie jest również tak, iż charakter werbalizowanych „teoryjek” i sądów ściśle : powiązany z charakterem ich aktywności zawodowej oraz sposobem działania - w wielu sytuacjach praktycznych, nierzadko posiada decydujące znaczenie dla życia podopiecznych.

Klasycznym właśnie przykładem takiego założenia implicite (ukrytego) mogą być poglądy na temat możliwości zmiany ludzkiej natury oraz związane z nimi poglądy dotyczące optymizmu, jeśli chodzi o możliwości zmian ludzkich zachowań. Jeśli pracownik socjalny jest przekonany, iż np. nałóg alkoholizmu ma charakter wrodzony, to stosownie do tego przekonania nie dostrzeże on np. sensu stosowania w tym zakresie szerokiej profilaktyki.

W wielu wypadkach jest jednak tak, iż „teorie” i wiedza pracowników sor cjalnych dojrzewają wraz z efektami ich pracy praktycznej, choć bywa i tak - o czym będzie jeszcze mowa - iż takie czy inne efekty pracy mogą być funkcją charakteru wiedzy już posiadanej. Można jednak powiedzieć, iż skuteczność pracy socjalnej, w praktyce, w głównej mierze zależy od wiedzy pracownika socjalnego, jego systemu wartości, interpretacji przez niego problemów podopiecznego, a także stosunku do funkcjonujących na ich temat sądów i opinii zarówno współpracowników, najbliższego otoczenia społecznego, jak i samego podopiecznego.

Niewątpliwie zasadniczym elementem konstruowania systemu wiedzy praktycznej przez pracownika socjalnego musi być dokonanie w miarę wszechstronnej i rzetelnej diagnozy problemu. Po drugie, pracownik powinien umieć dokonać odpowiedniej selekcji zebranych materiałów dla potrzeb operatywnych działań praktycznych. Po trzecie, musi on mieć świadomość, iż wiedza uzyskana w jednych badaniach nie może być mechanicznie zastosowana przy rozwiązywaniu nawet problemów podobnych, a przecież nigdy takich samych. Po czwarte, w specyficznej sytuacji wymagającej wiedzy i umiejętności specjalistycznych, pracownik socjalny musi zwrócić się o pomoc do odpowiednich specjalistów. Z drugiej strony, pracownik socjalny powinien mieć świadomość, iż specyfiką pracy socjalnej jest to, iż pomoc socjalna wiąże się z koniecznością dokonania kompleksowej analizy problemu, czego raczej nic dokonuje żaden wąsko zorientowany ekspert.

nr Rodzi się w tym kontekście pytanie o jakieś minimalne, jakkolwiek konieczne obszary wiedzy programowej, którą powinien opanować pracownik socjalny w procesie przygotowania do tego zawodu. Sądzę, iż dobrym przykładem struktury takiej wiedzy może być minimum programowe wiedzy i umiejętności dla zawodu pracownik socjalny w naszym kraju, przygotowane przez Ministerstwo Pracy i Polityki Socjalnej, w Dz. U. z dnia 4 października 1995 roku. Sformułowany tam plan nauczania wywiedziony z dokumentacji programowej, jest obowiązujący w szkołach publicznych dla młodzieży i dorosłych kształcących się w zawodzie „pracownik socjalny”. Program ten obowiązuje od roku szkolnego 1996/97.

Założenia programowo-organizacyjne kształcenia w zawodzie „pracownik socjalny”, obejmują:

I.    Opis zawodu, w tym wykaz celów kształcenia oraz umiejętności zawodowych określających kwalifikacje w zawodzie.

II.    Zalecenia dotyczące organizacji procesu dydaktyczno-wychowawczego, uwzględniające: ramowy plan nauczania oraz minimum programowe obowiązkowych przedmiotów zawodowych dla zawodu pracownik socjalny, nauczanego w szkołach policealnych.

Według tych założeń, pracownik socjalny powinien realizować m.in. takie cele jak:

1.    Wspomaganie osób i rodzin we wzmacnianiu lub odzyskiwaniu możli-- wie pełnych zdolności życiowych i uczestnictwa w życiu społecznym.

2.    Wzmacnianie zdolności grup i społeczności lokalnych do samodzielnego rozwiązywania własnych problemów oraz rozwoju.

3.    Efektywne organizowanie zróżnicowanych form pomocy oraz zarzą-■ dzania nimi, a także rozwijanie właściwej infrastruktury odpowiadającej zmieniającym się potrzebom społecznym.

4.    Kształtowanie odpowiedniej lokalnej polityki społecznej poprzez ak-: tywne uczestniczenie w planowaniu, wprowadzaniu oraz rozwijaniu usług * i programów niezbędnych do zaspokajania potrzeb społecznych różnych

osób i grup z różnorodnymi problemami i aspiracjami.

Natomiast do podstawowych umiejętności pracownika socjalnego zaliczono m.in.:

85