skanuj0016

RACJA

erszy zakres niż danymi —> zdro-;o zasadami i ja-:zywiste w swej ,‘Iekt do uznania nia się:

- stanowiące żarowych;

ijogólniejsze — racowania racji tatecznych i naj-astępujące —> za-^rzeczności, wy-;y nowości, celo-i dostatecznej), patrywać dwoja-bądź jako B) ra-

reślana w stwier-ibilnośd bytu, tj. iego byt jest zro-jako adekwatny poznania wytłu-byt, wobec cze-ić z —> niebytem tną intuicją bytu ego poznania, ue. Zasada racji Ikiego bytu uza-iiajdujemy bądź zy jego elemen-poza ltim—jak sinych przypadli eży do zasady z do 44 zasady

zna może oyć b) zewnętrzna, •wnętrzna (for-twierdzeniu, że

minowaną na-i, tj. przez swe daturę tę, czyli orma (1A), któ-iżującym treść ki formie dana n jest. Wewnę-

736

A/n)

RACIE ZARODKOWE

RACJONALIZM

trzną rację bytu stanowi —> przyczyno-wość (1) formalna wewnętrzna, kmra wyraża się w sadzie tożsamości oraz w pochodnej od niej zajadzie substancj attności.    /

b) Racja dostateczna zewnęhrcna — podkreślana w stwierdzeniu, że Aiekonstytu-tywne elementyyakiegoś bym, zasadniczo różne od jego cech konsty tuty wnych, wymagają —jako swego ontycznego.i zarazem poznawczej ;o uzasadnienia —¹ bytu,

1. Urstoików: nasiona, z których pochodzą wsteelkie istoty żyjące. Prazasadą za

z którym byłyby ny. Związek tak czyny, powodu W tradycji aiysto

^r związane w sposób istot-zakłaaa czynniki-przy-ące realne bytowanie:

Iiywskiej czynniki te-ają się do czterech )ści, określającej ze-i mianowicie: 1) do czej — sprawca stall 2) do przyczyno-stanowi rację bytu o wiodą; 3) do przy-I (tj. formalnej żelowi rację bytu wy-ynowości material-mcja) stanowi rację ch właściwości, ady racji do-a c j i bytu): „to, Ę    e mógłby być tym,

czym jest"./Typowymi przykładem jej zastosowani a/jest uzasadnienie istnienia bytu absolutnego na podstawie stwierdzenia

wierający zalążki każdej możliwej rzeczy jednostkowej jest —» pneuma (1) —■ rozum świata. \

2.    U Plotyna: rozumne wątki rodne, wy

odrębniające \ię z materii i twofzące indj'-widualne ciałac stanowią onep różnicach indywidualnych i o wszelkich jakościach ciał zmysłowych\    /

3.    U AuGUSiYNAyjZiamay zawierające potencjalnie wszystkie rzeczy, jakie się z nich rozwiną; zarodki'by^ow stworzonych w sposób me widzialny, potencjalny i przyczynowy. Rationes sepnnales są odpowiednikiem rationes aeternae\— pierwowzorów (idei) istniejącycłf odwiecznie w umyśle Bożym.

4.    U Bonawentury: myśli Boże zaszczepione w ciałych, stanowiące zarodki rzeczy, utożsamione z ich formami.

RACJONALIZACJA (nłc. rahonalis = rozumny, rozsądny) ang. rationalization; fr. ralionalfation; nm. Rationalisation\ psycli. Dobór argumentów doManego przekonania — mechanizm obronny polegający na nieświadomym czy podświadomym lub częściowo świadomym przypisywaniu własnemu działaniu akceptowanych przez siebie motywów w miejsce motywów nieakceptowanych.

stnienia w bytach 1-1/). Zasady tej nie racji dostatecznej . Leibniza, według

nietożsamości istoty i przygodnych (—> Bóg /I -należy mylić z zasadą w sformułowaniu G. Y . którego wszystkie praw dy są ze sobą racjo-nałnie/powiązane, a racją każdego faktu jest jego celowość i odpowijedniość.

2. jog. —» Poprzednik (1) w -»implikacji będącej —> tautologiąil); jej następnik nazywa się następstwem (logicznym).

1CJE ZARODKOWE gr. spermatikoi ló-goi, gennetikoi lógoi; nłc. rationes seminales; ang. seminal reasonsi fr. raisons seminales

RACJONALIZM (nłc. <rationalismus> od nłc. rationalis = rozumny, rozsądny) ang. rationalism; fr. rationalisme; nm. Rationaliś-mus

Termin występujący już u F. Bacona (1612, rationales — racjonaliści), używany w Anglii (rationalists) w odniesieniu do sekt nie uznających Objawienia, rozpowszechniony w XIX w. w swym znaczeniu teologicznym (zob. niżej 161).

Doktryna lub postawa uznające prymat rozumu, często na niekorzyść innych władz lub źródeł poznania, określana też jako antyempiryzm, antyirracjonalizm.

737

738