skanuj0016 (72)

mimika, wokalizacja. Już K. Darwin sądził (1988), że płacz u noworodków rozwifl się jako środek dostarczania matce informacji o stanie dziecka. Wyróżniono kifli form płaczu w zależności od barwy, siły i ciągłości krzyku oraz opisano ich funkfl (Hurlock, 1960). Płacz podstawowy charakteryzuje się monotonnym, przerywa^H krzykiem, podobnym do staccato. Płacz z bólu cechuje krzyk z nagłym początkuj którego siła narasta; jest głośny, przeraźliwy, ostry. Płacz gniewny natomiast odzn cza się silnym podnieceniem, poczerwienieniem twarzy, przerywanymi łkani^| i długim czasem trwania. Płacz ma także wartość komunikacyjną. Około 4. mieśB dziecko płacze, gdy dorosły przestaje się z nim bawić, w 5. miesiącu wzmagff krzyk, gdy obcy dorosły zwróci na dziecko uwagę, zaś w 9. miesiącu dziecko pł9 gdy opiekunka zbliży się do innego dziecka.

Najwięcej badań prowadzono nad komunikacyjnymi funkcjami ges^H S. Voltera i R. Eryting (From gesture..., 1990) przedstawili kategoryzację gest* wyróżniając dwie ich grupy: gesty wskazujące (deictic gestures) i gesty repreżS| tujące {representational gestures). Gesty z pierwszej grupy pojawiają się w okr^ między 9. a 13. miesiącem życia dziecka i wyrażają prośbę o przedmiot, podaw; przedmiotu dorosłemu, pokazywanie przedmiotu oraz wskazywanie przedmij Gesty reprezentujące tworzą względnie trwałe układy ruchów ciała, rąk, mimi którym odpowiadają znaczenia. Gesty te zastępują bądź reprezentują informa i występują powyżej 14. miesiąca życia. Obie kategorie gestów są używane pra dzieci w celach komunikacyjnych i odgrywają ważną rolę w rozwoju językowy*

Dla porozumiewania się dziecka w okresie prewerbalnym charakterystycznej komunikacja ostensywna, polegająca na zwracaniu uwagi na obiekty w otoczę: przez ich wskazywanie. G. Butterworth (1994) wyróżnia dwa rodzaje gestf w komunikacji ostensywnej, a mianowicie: (1) protoimperatywy służące wpływ na interlokutora w celu uzyskania wskazywanego obiektu oraz (2) protodeklarat^J będące sposobem komentowania aktualnego stanu rzeczy i wywierania wpływ! uwagę odbiorcy. Zdaniem I. Vili (1994) gesty wskazywania pomagają niemowl^H w wieku 6-7 miesięcy osiągnąć rzecz, której pragną; 8-10-miesięczne niemów® przez gest skupiają zainteresowanie partnera na obiekcie, którym są zainteresow| a 12-16-miesięczne zaczynają łączyć gesty i wiążą je ze słowami.

Etykietowanie przedmiotów i zdarzeń za pomocą gestów poprzedza etykieto^B nie słowami (Acredolo, Goodwyn, 1988). Ponadto, jak wykazali S. Goldin-Mead* i M. Morford (1985), dzieci najpierw tworzą zestawienia dwóch gestów oraz gen i słowa, zanim zaczynają łączyć słowa. Opisano funkcje wczesnych prób komu* kowania się: (1) regulacja zachowania (aby otrzymać coś lub uzyskać pomfl w osiągnięciu celu), (2) interakcja społeczna (dla zwrócenia uwagi partnera lub jJ podtrzymania), (3) połączenie uwagi (zwrócenie uwagi partnera na wspólne obs* wowanie obiektu lub zdarzenia) (Wetherby, Prizant, 1989).

Kiedy dziecko zaczyna posługiwać się językiem, łączy wyrażenia deiktyd® (wskazujące, np. „tu”, „tam”) z gestami. Najpierw (około 10. miesiąca) zachował takie służą zwróceniu uwagi partnera na interesujący dziecko obiekt, a kilka miesfl cy później (około 16. miesiąca) dziecko określa gestem połączonym z zaimkiM wskazującym położenie przedmiotu w przestrzeni (Wales, 1986).

62