skanuj0017 (99)

tów gwoździ przeprowadzono analizę tego rodzaju wyrobów kowalskich pod względem statycznym.

Z przyczyn podanych we wstępie, znaczną część tego rozdziału, Jak i całej pracy poświęcono gwoździom, dlatego też rozważania nad tą grupą materiałową przeważają -tu w sposób zdecydowany.

Kolejność wykorzystanych źródeł jest następująca:

1)    źródła archeologiczne

2)    źródła pisane

3)    źródła ikonograficzne

4)    źródła etnograficzne

Nadto przeprowadzono badania specjalistyczne (analizy i rentgenogramy).

Podkowy

Stanowią one jeden z podstawowych wytworów rzemiosła kowalskiego, a podkuwanie koni było elementarnym zajęciem rzemieślnika tej grupy zawodowej. Znane już stosunkowo szeroko we wczesnym średniowieczu oraz spotykane na wielu stanowiskach archeologicznych, jak należy sądzić, łączą się z bardzo już intensywnym używaniem konia jako wierzchowca, a przede wszystkim posługiwania się nim po drogach utwardzonych. Stanowiąc specjalną ochronę kopyta końskiego przed odbiciem i powstaniem odcisków uniemożliwiających poruszanie się, nie są one potrzebne na drogach polnych i piaszczystych. Jeszcze w okresie międzywojennym na tzw. Kresach Wschodnich na wsi, w czasie lata koni nie podkuwano, ewentualnie podkuwano tylko dwie nogi. W naszym przypadku, ponieważ nie znamy śladów dróg bitych, wydaje się słuszne, ii bardziej powszechne używanie podków łączy się z wykładaniem jezdni drewnem.

Znane podkowy wczesnośredniowieczne są stosunkowo niewielkich rozmiarów (około 10 na 11 cm) o bardzo szerokich ramionach i niewielkiej wolnej przestrzeni wewnątrz. Zamo-fmranie podkowy, na co warto zwrócić uwagę ze względu na l>M.nicjs7y tok rozumowania, odbywało się za pomocą gwoździ (ud 2 do 4). przechodzących poprzez niewielkie okrągłe otworki niemal na skraju krawędzi podkowy (tabl. I, rys. 1).

W dalszym toku pracy przy podziale typologicznym Jako IMKlstawowe kryterium przyjęto właśnie sposób zamocowania łydkowy, ponieważ Jak się okazuje, są to najbardziej konsekwentne i coraz doskonalsze, uchwytne zmiany w zakresie luh produkcji oraz ulepszania.

Dla oznaczenia wyodrębnionych typów przyjęto kolejne oznaczenie literami alfabetu greckiego z tym. że litery początkowe oznaczają typy chronologiczne starsze, natomiast litery dalsze odpowiadają okresom młodszym.

Typ alfa (tabl. III)

Typ ten niewiele odbiega od omawianego wyżej rodzaju podków wczesnośredniowiecznych. Wymiary wynoszą w przybliżeniu około 100 mm na 110-120 mm. Bardzo szerokie ra-miono pozostawiające niewiele przestrzeni wolnej wewnątrz. Szerokość ramion około 35 mm, przestrzeni wewnętrznej •■kolo 3 cm. Całość podkowy plaska, tylko w niewielu wypadkach widoczne pogrubienia przy końcach ramion. Umocowanie do kopyta odbywa się przy pomocy gwoździ umieszczonych w niewielkich okrągłych otworkach stosunkowo blisko krawędzi zewnętrznej. Używane gwoździe nie są jakiegoś specjalnego typu. lecz są okazami używanymi też do innych celów. Należy zwrócić uwagę, że takie umieszczenie gwoździ, przy których rozklepana główka wystaje ponad płaszczyznę podkowy Jest wysoce niepraktyczne. W czasie użytkowania ulega ona w pierwszyzn rzędzie ścieraniu. Gdy to nastąpi gwóźdź wysuwa się przez otworek i pozostaje w kopycie, natomiast nawet niewiele zniszczona podkowa odpada I ulega łatwemu zagubieniu. Jak można będzie zobaczyć dalej, wada ta powoduje kolejne ulepszanie systemu zamocowania ł stwarzanie możliwości pełniejszego wykorzystania podkowy oraz dłuższego okresu jej trwałości.

Na przedstawionej tablicy III pokazane są zachowane frag-