skanuj0018 (324)

56    n. OD POCZĄTKÓW — DO UPADKU POWSTANIA

Jaką zatem widzieliśmy różnicę między światem mitologicznym, wieków średnich i konwencjonalnym, pod tylu względami poezja francuska różni się od klasycznej i romantycznej. Pienia Greków ożywia! duch publiczny, romantyków rycerski, poetów Ludwika XIV dworactwo. Pierwsi przemawiali do całego oświeconego narodu, drudzy do wojowników i do gminu, ostatni mieli na celu zabawę klasy oświeceńszej tylko. Grecy wykształcili mowę poetyczną do najwyższego stopnia doskonałości; poeci romantyczni język nieokrzesany zdobili śmiałą imaginacją i gorącym uczuciem; francuska poezja, w zewnętrznych ozdobach wynękana, nie miała właściwego stylu, była zawsze prozaiczną.

W historii poezji europejskiej ż kolei nastąpić powinien naród Wielkiej Brytanii, z charakteru swojego od innych bardzo różny, odcięty morzem, a stąd na obce wrażenia mniej wystawiony. Żywe uczucie i imaginacja wojennych Szkotów i Saksonów¹ nie mogły nie zajmować się poezją silnym sposobem. Mitologia tego narodu przez druidów i bardów² więcej niż gdzie indziej była wyrobiona. Lubo zaś wprowadzenie nauki chrześcijańskiej zniszczyło ludu tego mniemania, religijni® re-ligią wszakże, na ziemi greckiej i rzymskiej rozkrzewioną, i do Anglii szczepem przeniesioną, nie przeszła tak łatwo Greków i Rzymian poezja. W Anglii, w stanie jej feudalnym, dawne zwyczaje i dawny dla poetów narodowych szacunek dochowały się czyściej i dłużej niż gdzie indziej.! Lud mający udział już w życiu politycznym, już w wyprawach wojennych, niemal ciągłych, lubił pienia rycerskie, ożywiane uczuciem narodowym i do miejscowych okoliczności stosowane. Dukowie³ możni i panujący feudatariusze⁴ w poezji bardów dzieje przodków swoich znajdowali. Dlatego w Anglii dłużej niż u innych narodów kształcona była poezja gminna, a Szkocja zachowała ją do ostatnichczaśSW.

W takim stanie i usposobieniu ludu Wielkiej Brytanii poeci owocześni, stosując się do opinii i potrzeby powszechnej, pienia narodowe powtarzali i kształcili. Na ten sposób utworzyła się szkoła Ćzosera (Chaucer⁵) i nie innym duchem tchną takoż dzieła dramatyczne, wpływające następnie na charakter narodowy. Szekspir wielki, słusznie nazwany dzieckiem uczucia i wyobraźni, kształcony jedynie na wzorach narodowych, zostawił w dziełach swoich dobitną cechę geniuszu indywidualnego i wiekowego usposobienia⁶?., Znawca głęboki serca ludzkiego, malował w śmiałych i prawdziwych rysach naturę człowieka w nowo utworzonym rodzaju poezji dramatycznej, którego głównym jest charakterem walka namiętności z powinnością, jedno z wyobrażeń świata romantycznego. Mniej szczęśliwy był Szekspir w traktpwaniu przedmiotów z dziejów greckich i rzymskich, bo dla mało upowszechnionej wtedy znajomości historii i literatury niepodobna było trafiać doskonale w charakter i w ducha dwóch starożytnych narodów. Szekspir, znając człowieka, nie znał Greka, Rzymianina ani Anglika.

Tymczasem zaprowadzał się w Anglii polor towarzyski. Na dwór Saint James⁷ przeniosła się etykieta wersalska, a z nią smak francuski. Szkoła więc Czosera i Szekspira ustępować musiała przed rozumującym Pope[m], wymuskanym Addisso-

1

   Saksoni — jedno z plemion germańskich, które w V w. podbiły terytorium Anglii.

2

   druidzi — pogańscy kapłani u ludów celtyckich; w podaniach irlandzkich także czarownicy i wieszczkowie; bardowie — pieśniarze celtyccy.

3

   dukowie (z ang. duke) — książęta.

4

   feudatariusz — w systemie feudalnym pan mający prawo nadawania lenna.

5

   Geoffrey Chaucer (1343-1400) — najwybitniejszy poeta angielski średniowiecza.

6

   wiekowe usposobienie — duch epoki.

7

   Saint James — pałac królewski w Londynie, potocznie odpowiednik pojęcia: dwór królewski.