skanuj0023 (201)

skanuj0023 (201)



96    Antropologia strukturalna

zdawał sobie jednak sprawy ze środków, dzięki którym język osiąga ten rezultat; tylko fonologia pozwoliła na ich odkrycie. Funkcja była tu oczywista; system pozostawał nieznany. Pod tym względem sytuacja socjologa jest odwrotna; o tym, że terminy pokrewieństwa tworzą systemy, wiemy doskonale od czasów Lewisa H. Morgana, natomiast wciąż jeszcze nie mamy pojęcia o przeznaczeniu tych systemów. Zapominanie o tej sytuacji wyjściowej czyni z większości strukturalnych analiz systemów pokrewieństwa czyste tautologie. Dowodzą one tego, co oczywiste, a pomijają to, co niewiadome.

Nie znaczy to, że musimy zrezygnować z zaprowadzenia porządku i odsłonięcia znaczenia w nomenklaturach pokrewieństwa. Ale trzeba przynajmniej rozpoznać szczególne problemy, jakie nasuwa socjologia słownictwa, oraz dwuznaczny charakter stosunków łączących jej metody >z metodami językoznawstwa. Z tego powodu byłoby pożądane ograniczenie się do rozpatrzenia jednego przypadku, w którym analogia ukazuje się w sposób prosty. Na szczęście dysponujemy taką możliwością.

To, co określa się na ogół mianem „systemu pokrewieństwa”, obejmuje w istocie dwa zupełnie różne porządki rzeczywistości. Mamy przede wszystkim terminy, w których wyrażają się rozmaite typy stosunków rodzinnych. Ale pokrewieństwo wyraża się nie tylko w nomenklaturze; jednostki lub klasy jednostek, które używają tych terminów, czują się (albo nie czują się, zależnie od przypadku) zobowiązane do określonego zachowywania się względem siebie: do szacunku bądź familiarności, prawa bądź obowiązku, przywiązania lub wrogości. Obok tego, co proponujemy określić jako system nazw i co stanowi, mówiąc ściśle, system słownictwa, występuje inny system, również o charakterze psychologicznym i społecznym, który określamy jako system postaw. Otóż jeśli prawdą jest, jak to zostało wyżej wykazane, że badanie systemów nazw stawia nas w sytuacji analogicznej co ta, w której znajdujemy się wobec systemów fonologicznych, lecz odwróco-

Slljlgg

nej — to przy badaniu systemów postaw sytuacja ta ulega niejako „wyprostowaniu”. Domyślamy się roli odgrywanej przez te systemy, a polegającej na zapewnieniu spoistości i równowagi grupy, ale nie rozumiemy natury związków zachodzących między różnymi postawami i nie dostrzegamy ich konieczności.20 Innymi słowy, tak jak w przypadku języka, znamy funkcję, ale brak nam systemu.

Między systemem nazw a systemem postaw występuje więc, naszym zdaniem, głęboka różnica. Nie zgadzalibyśmy się w tym punkcie z A. R. Radcliffe-Brownem, gdyby uważał on naprawdę, jak mu to niekiedy zarzucano, że drugi z tych systemów jest tylko wyrazem pierwszego lub przeniesieniem go w sferę afektywną.21 W ciągu ostatnich lat przytaczano przykłady licznych grup, w których tabela terminów pokrewieństwa nie odpowiadała dokładnie tabeli postaw rodzinnych i odwi'otnie.22 Byłoby błędem, gdyby przypuszczało się, że w każdym społeczeństwie system pokrewieństwa stanowi podstawowe narzędzie regulowania stosunków między jednostkami; nawet w społeczeństwach, w których rola ta mu przypada, nie zawsze odgrywa on ją w tym samym stopniu. Co więcej, trzeba zawsze odróżniać dwa typy postaw: przede wszystkim postawy płynne, nieskrystalizowane i pozbawione charakteru instytucjonalnego, które można uznać za psychologiczne odbicie lub przedłużenie terminologii; obok nich lub poza nimi występują postawy ujęte w styl, obowiązkowe, usankcjonowane przez tabu lub przywileje i znajdujące wyraz w sztywno określonym ceremoniale. Postawy te nie odzwierciedlają automatycznie nomenklatuiy, lecz raczej jawią się jako jej wtórne opracowania, mającfe rozwiązywać sprzeczności i przezwyciężać niedostatki właściwe systemowi nazw. Ten charakter syntetyczny ukazuje się szczególnie wyraziście u australijskich Wik Monkan; w grupie tej przywileje żartowania mają usankcjonować sprzeczność między stosunkami pokrewieństwa, jakie łączą dwóch mężczyzn przed małżeństwem każdego z nich, a teoretycznym stosunkiem, którego zachodzenie między nimi należałoby założyć, aby zdać 7 — Antropologia


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
skanuj0023 (201) 96    Antropologia strukturalna zdawał sobie jednak sprawy ze środkó
85874 skanuj0012 (359) 72    Antropologia strukturalna wyobraża sobie, że jej nie upr
skanuj0014 (306) 76    Antropologia strukturalna rie ważne przedmiotowo — Boas pisał:
skanuj0015 (306) 78    Antropologia strukturalna oczywiście, wiedzy historycznej. Pew

więcej podobnych podstron