skanuj0025 (92)

5*1 Grupa interesu

5*1 Grupa interesu

>

Couldncr A.W., 1992, Norma wzajemności. Pre-liminaria (w:) Współczesne teorie wymiany społecznej. Zbiór tekstów, pod red. M. Kemp-nego, J. Szmatki, PWN, Warszawa.

Grupa interesu, zob. interes, ruchy społeczne.

Grupa pierwotna, grupa społeczna, którą charakteryzują: 1) wyłącznic kontakty bezpośrednie, 2) niewielka liczebność, 3) nicwyspecjalizowany charakter, 4) względna trwałość, 5) osobisty lub intymny osobowy charakter kontaktów między uczestnikami (C.H. Coolcy, R.C. Angell, LJ. Carr 1933, s. 55].

Termin „grupa pierwotna" (primary group) pojawił się po raz pierwszy w 1909 r. w pracy C.H. Cooleya Social Oryanizalion, Według Cooleya w grupach pierwotnych, takich jak rodzina (dla dzieci), dziecięce grupy zabawy i zbiorowości sąsiedzkie, jednostka może doświadczać po raz pierwszy przeżyć wspólnoty' oraz identyfikacji grupowej, wyrażającej się w świadomości „my". „Jaźń grupowa, to «ja», które włącza inne osoby, kształtowana jest w grupie pierwotnej. W tym sensie grupy pierwotne są źródłem ideału moralnej całości, moralnej wspólnoty. Jest to pierwszy ze społecznych ideałów, będący podstawą współżycia społecznego ludzi. (...) Cooley nadaje prawom człowieka ograniczoną interpretację, różną od teorii kontraktu społecznego Rousseau. Nie ma suwerennych jednostek poza społeczeństwem i nie ma wolności poza organizacją społeczną. (...) Natura ludzka i organizacja społeczna - jaźń społeczna i grupa pierwotna - tworzą według Cooleya organiczną całość (...). Społeczeństwo i jednostki są tylko fazami wspólnej całości” [E. Hałas 1994, s. 22].

Określenie „pierwotna" oznacza podstawowa, pierwszorzędna w sensie logicznym, a także początkowa w sensie chronologii życia ludzkiego. (M.P.)

Zob. grupa społeczna, grupa wtórna, typologia 'grup społecznych jako problem.

Literatura:

Coolcy C.H., 1922, lluman Naturę ar.ci the So-ciał Order, Scribncr, New York.

Coolcy C.H., Angell R.C., CarT L.J., 1933, In-troductory Sociołogy, Charles :>cribncr’s Sons, New York.

Hałas E., 1994, Obywatelska socjolocia Szkoły Chicagowskiej, KUL, Lublin.

Grupa społeczna, pewna liczba osób charakteryzująca się obiektywną, zewnętrznie postrzegałną wspólnotą pewnego typu (np. wspólnotą krwi, wspólnotą tciytorium, wspólnotą ideologii czy też wspólnotą celu), strukturą i organizacją wewnętrzną, podobieństwem uczestników pod względem istotnej cechy (cech) związanej z udziałem w grupie oraz świadomością przynależności do grupy i jednocześnie świadomością odrębności od innych grup (świadomością „my").

Grupa społeczna stanowi system społeczny o znacznym stopniu złożoności i jako system zawiera w sobie clcmcrty prostsze: działania społeczne, pozycje, role, stosunki i osobowości społeczne. Pamiętać należy, że grupa, zgodnie z zasadą cmer-gentyzmu, jest z jednej strony całością jakościowo odmienną od sumy swych elementów, z drugiej strony, elementów grupy nie można pojmować tylko jako części większej całości. Względna izolacja grupy jako systemu wynika z jej struktury, tj. „wszystkich związków, które łączą elementy systemu w sposób, w jaki żaden z nich nie jest połączony z jakimkolwiek przedmiotem zewnętrznym" [F. Znaniecki 1934, s. 16]. Warunkiem istnienia struk ury grupowej jest wspólnie uznawana zasada odrębności, którą kierując się uczestnicy grupy świadomie podzielają doświadczenia i czynności innych uczestników, wyłączając z udziału nie-członków.

Podobieństwo uczestników grupy jest rezultatem dwóch okoliczności. Po pierwsze, czynników selekcji i doboru opemją-cych w procesie rekrutacji do gnjpy. Po drugie, wykonywania powtarzających się czynności w grupie, co urabia także wla-ściwości samych wykonawców; specyficzne cechy osobowościowe (zarówno psychiczne jak i fizyczne) zaznaczają się po pewnym czasie uczestniczenia w danej grupie lub grupie określonego typu. Znane jest, dla przykładu, zjawisko tzw. deformacji zawodowej, tj. wyraźnego, czasem zbyt jednostronnego, ukształtowania osobowości w wyniku długotrwałego wykonywania zawodu.

Człowiek jako uczestnik grupy to nic osobnik — całość w sensie biopsychicznym, lecz tylko pewien fragment konkretnej jednostki - to osoba społeczna w swojej roli. Osobnik konkretny może pełnić kilka ról społecznych (w różnych grupach) i działając, manifestować w tych rolach - stosownie do wymagań tej lub innej grupy - różne konstelacje swoich cech osobowościowych. Wylania się tu interesujący problem dynamiki osobowości i kultury, wynikającej z uczestnictwa w wielu grupach i w różnych sferach kultury - dynamiki polegającej na możliwości wykorzystania doświadczeń nabytych w jednej sferze i zastosowania ich w innych dziedzinach, w których jednostka uczestniczy. Ujmując zagadnienie od strony grupy jako całości, można powiedzieć, że jest ona systemem ról społecznych (owych fragmentów osobowości) realizowanych przez pewną liczbę osób - ról, których funkcje są (choć w różnym stopniu) zintegrowane i podporządkowane jednej funkcji kolektywnej. Elementami systemu grupy są w ostatniej instancji role (serie skoordynowanych, powtarzanych działań), a nie jednostki ludzkie, jakkolwiek zawsze działają jacyś konkretni ludzie.

Grupa społeczna może nią być w różnym stopniu. Dla określenia liczby i natężenia zmiennych o tym decydujących używa się niekiedy terminu „grupowość" (groupness) [E.F. Borgalta, L.S. Cottrell 1955, s. 409]. Agregat jest już grupą, choć w stopniu minimalnym. Można dostrzec, że charakteryzuje się on pewną liczebnością, zasadą doboru uczestników (kto powinien i kto może należeć do grupy), posiada ośrodki centralizacji, (wspólne podstawowe wartości), symbole, centralne osoby. Ujęcie grupy jako agregatu może być dokonane z punktu widzenia obserwatora zewnętrznego.

Grupa jako organizacja społeczna to już system działań wykonywanych przez osoby w swoicłi rolach. Powtarzalność działań jest podtrzymywana przez instytucjonalizację czynności, polegającą na tym, że zostaną one uschcmatyzowanc i normatywnie podtrzymane - instytucjonalizacja zapewnia wykonywanie tak określonych czynności niezależnie od konkretnych wykonawców. Zakres schcmatyzacji, a więc i zakres oryginalności wynikający z cech indywidualnych wykonawców, jest zróżnicowany, zależy on także od charakteru czynności. Grupa jest systemem społecznym o tyle, o ile każdy jej uczestnik jest nastawiony pozytywnie do tych, z którymi współdziała, o ile czyni on rzeczy, które umożliwiają działanie innym i są jakimś wkładem do tego, co czynią inni, a także o tyle, o ile uczestnicy grupy powstrzymują się od czynienia czegokolwiek, co mogłoby zakłócać działania współuczestników systemu. Ta warstwa egzystencji grupowej jest dostępna w pełni tylko jej uczestnikom.

Grupa jako związek moralny stanowi jedność, której uczestnicy świadomie dążą do realizacji wspólnych ideałów. Grupa posiada wówczas wiedzę o swojej przeszłości,

0    czynnikach swej ewolucji i kryteriach swojego rozwoju. W ujęciu grupy jako agregatu

1    jako organizacji abstrahuje się od procesów i czynników jej zmienności. Poznanie tych aspektów życia grupowego jest zazwyczaj udziałem tylko niektórych, najbardziej powiązanych z grupą, jej uczestników [F. Znaniecki 1988, s. 308-325], (M.P.)

Zob. cmergcntyzm, model grupy sprawnej, moralne podstawy organizacji, osobowość społeczna, rodzina, rola społeczna, stosunek społeczny, typologia grup społecznych jako problem.

Literatura:

Dorgatla E.F., Cottrell L.S., 1955, On the Cios-

sification o/Groups, „Sociomctry", vol. 18.