skanuj0027 (173)

104 Antropologia strukturalna

lub lękliwego szacunku”. Ale stosunki wuja z siostrzeńcem sytuują się ,.między sztywną dyscypliną a dobrowolnie uznaną współzależnością”. Jednakże, „informatorzy mówią, że każdy chłopiec odczuwa pewien lęk przed swoim wujem i jest mu bardziej posłuszny niż ojcu”. Co się tyczy męża i żony, nie wydaje się, by panowało między nimi wzajemne porozumienie: „Nieliczne młode żony zachowują wierność... młodzi mężowie są zawsze podejrzliwi, skłonni do zazdrosnego gniewu... małżeństwo wymaga różnorakich trudnych przystosowań.” ³⁷

Podobny, ale jeszcze wyraźniejszy obraz widzimy u Dobu; są oni matrylinearni. jak sąsiadujący z nimi Trobriandczy-cy, ale występuje u nich zupełnie inna struktura. Małżeństwa dobuańskie są niestałe, cudzołóstwo jest tam zjawiskiem bardzo powszechnym, a zarówno mąż, jak żona boją się stale śmierci od czarów współmałżonka. Zaiste, uwaga Fortune’a, „iż jest poważną obelgą czynić aluzję do czarodziejskich władz żony tak, by mógł usłyszeć jej mąż”, wydaje się permutacją cytowanych wyżej zakazów trobrian-dzkiego i kaukaskiego.

Brat matki uważany jest u Dobu za najbardziej surowego z krewnych. „Bije swych siostrzeńców jeszcze długo po tym, gdy zaprzestali tego ich rodzice”; wymawianie jego imienia jest zakazane. Wprawdzie stosunek miłości łączy z „pępkiem”, tzn. mężem siostry matki, czyli dubletem ojca, raczej niż z samym ojcem, niemniej jednak ojciec uważany jest za „mniej surowego” niż wuj, przy czym — wbrew prawu dziedziczenia — usiłuje on zawsze wyróżniać swego syna kosztem własnego siostrzeńca.

Wreszcie „więź między bratem a siostrą stanowi najmocniejszą ze wszystkich więzi społecznych” ^8S.

Ze wszystkich tych przykładów wynika, że korelacja między formami awunkulatu a typami filiacji nie wyczerpuje problemu. Różne formy awunkulatu mogą współistnieć z tymi samymi typami filiacji patrylinearnej bądź matry-linearnej. Zawsze jednak znajdujemy tę samą fundamentalną relację między czterema parami opozycji, niezbęd-

nymi dla zbudowania systemu. Ukazują to lepiej przedstawione obok schematy, które ilustrują nasze przykłady; znak + przedstawia tam stosunki wolne i familiarne, a znak — stosunki nacechowane przez wrogość, antagonizm lub rezerwę (Rys. 1). Uproszczenie to nie jest zupełnie prawomocne, ale można je tymczasowo wykorzystać; niezbędne rozróżnienia wprowadzimy dalej.

Sugerowane tu synchroniczne prawo korelacji może być sprawdzone diachronicznie. Jeśli streszcza się ewolucję sto-