skanuj0030

socjalnego dysponuje określonymi środkami gwarantującymi wykonywanie g zawodu w sposób rzetelny, profesjonalny i odpowiedzialny (ibid., s. 87).

Kodeks Etyczny Pracownika Socjalnego składa się z sześciu zasadni-. | czych części. Pierwsza dotyczy ogólnych zasad prowadzenia działalności i i postępowania pracowników. Druga omawia etyczną odpowiedzialność pra- | cowników wobec klientów. Trzecia - etyczne problemy relacji w gronie I pracowników. Czwarta - rozważa zasady odpowiedzialności pracowników I wobec pracodawcy. Piąta odnosi się do obowiązków pracowników wobec g własnego zawodu. Wreszcie w części szóstej Kodeksu mowa jest o obowiąz- S kach pracownika wobec społeczeństwa (Kwaśniewski 1998).

Jakkolwiek Kodeks nie rozstrzygnie wszystkich wątpliwości oraz próbie- g mów etycznych pracownika socjalnego wynikających z realizacji złożonych I zadań socjalno-opiekuńczych (szczególnie w chwilach etycznych rozterek g i trudności), to jednak zawarte w nim zasady i normy postępowania etyczne- i go mogą pomóc pracownikowi rozwikłać przynajmniej niektóre problemy, 1 mogą sprzyjać podjęciu trafniejszych decyzji czy wyborów.

Trudne etycznie wybory oraz decyzje wydają się być immanentną cechą | pracy socjalnej. Tak zwane dylematy etyczne w określonych obszarach po- r mocy socjalnej omawia m.in. F. G. Reanner. Dylematy le wynikają głów- I nie z: bezpośredniej praktyki, polityki społecznej i programów pomocy spo- I łecznej, stosunków między przedstawicielami własnej profesji oraz asymetrii i pomiędzy wartościami osobistymi i zawodowymi (Łuczyńska 1998, s.108- 8 110; por. Kromolicka 2002, s. 97-99).

Jeśli zatem chodzi o (1) dylematy wynikające z bezpośredniej prakty- | ki, to tutaj wiele wątpliwości dotyczy niepewności pracowników socjalnych I co do słuszności dokonywanych wyborów podopiecznych, którym należy, .p udzielić pomocy w pierwszej kolejności, innym problemem jest konieczność 1 wyboru pomiędzy działaniami zgodnymi z przepisami a działaniami skutecz- i nymi. W tego rodzaju konfliktowej sytuacji pracownik np. zmuszony jest | swobodnie interpretować przepisy (np. finansowe), aby skutecznie zaspokoić | potrzeby podopiecznego znajdującego się w sytuacji skrajnej deprywacji. | Podobnie dramatyczna decyzja odnosić się może do sytuacji, gdy pracownik | musi działać wbrew woli podopiecznego, lecz dla jego dobra (w sytuacji, | gdy nie było możliwości przekonywania lub podopieczny odmówił zgody na | podjęcie koniecznych, natychmiastowych działań).

Dylematy etyczne (2) związane ze sferą polityki i prognozowania po- | mocy, wynikają często z ograniczonych zasobów i środków, co wiąże się z i kwestią decyzji do pomocy określonych grup podopiecznych. Często środki | te przydziela się osobom uczciwym, pracowitym czy też nie łamiącym norm | współżycia społecznego.

Jeśli chodzi z kolei o dylematy (3) wynikające z rozbieżności pomiędzy prywatnym a zawodowym systemem wartości, to tutaj pracownicy próbują radzić sobie na trzy sposoby: albo pozostają w zgodzie z własnym sumieniem; albo dostosowują się do przepisów pozostając częśto w konflikcie ze sobą; albo próbują częściowo dostosować system własnych wartości do przepisów oraz nagiąć przepisy do własnego sumienia⁷.

W tym kontekście A. Reanner dokonał próby określenia zasadniczych wskazań postępowania etycznego. Sprowadzają się one do kilku podstawowych zasad:

•    dokonania etycznej hierarchii oraz priorytetów pomocy; np. życia, zdrowia, wolności, rozwoju moralnego itd.,

•    zobowiązania do przestrzegania praw, zasad i przepisów, na które podopieczny wyraził zgodę sam z własnej woli,

•    w przypadkach konfliktowych, prawo podopiecznego do dobrego samopoczucia [Kromolicka 2002, s. 98-98).

Z kolei K. S. Kitchener [1984, cyt. za: Brągiel 2002, s. 79-80] do głównych zasad podejmowania decyzji etycznych zalicza:

•    Zasadę autonomii: pracownik socjalny, który jest przekonany o słuszności podjętej decyzji służącej dobru podopiecznego, nie może ulegać jakimkolwiek innym naciskom z zewnątrz (np. zwierzchników czy samych podopiecznych).

•    Zasadę czynienia dobra: chodzi tutaj o to, iż działania pracownika mającego na celu dobro podopiecznego nie mogą kończyć się zarówno jedynie na dobrych intencjach, jak i pracownik musi dokładnie zoperacjonalizo-wać „czynienie dobra**, aby je urzeczywistniać w swoich działaniach praktycznych.

•    Zasadę nleczynienia zła: wiąże się ona z kategorycznym powstrzymaniem się od działań mających wyrządzić podopiecznemu jakąkolwiek szkodę, również w imię dobra, dobrych intencji czy wynikających z braku wiedzy oraz kompetencji.

•    Zasadę sprawiedliwości: wymaga ona od pracowników, aby udzielana pomoc była optymalna i równa dla każdego klienta.

Dalsze propozycje postępowania etycznego można również znaleźć w opracowaniu Z. Butrym przywołującym klasyfikację F. Wiestka. Mowa jest tam m.in. o zasadzie:

¹ Wymagający osobnej uwagi problem roli i znaczenia tzw. „prywatnej teorii" pracownika dla praktyki pracy socjalnej, częściowo jest omawiany we fragmencie odnoszącym się do roli wiedzy w praktyce pracy socjalnej.