skanuj0031 (118)

jakości; w Polsce produkcja tych stali jest nieznaczna — w latach 1982-83 stanowiła tylko 0,36-^0,25% ogólnej produkcji stali.

Stale maraging. Zapotrzebowanie na materiały o dużej wytrzymałości przyczyniło się już przed ok. 25 laty do powstania nowej stali maraging (SM); głównymi składnikami stopowymi tej stali są: Ni, Co, Mo, Ti. Stale SM odznaczają się wysoką czystością — zawartość niektórych domieszek ze względu na ich właściwości powinna wynosić: S, P ^ 0,01%, C ^ 0,03%, Si, Mn ^0,1%. Stale SM charakteryzują się szczególnie korzystnym zestawem właściwości mechanicznych — głównie połączeniem wysokiej wytrzymałości i dobrej plastyczności z licznymi zaletami o charakterze technologicznym. Przykładowo: w stalach typu 200-^450 osiąga się po starzeniu następujące własności mechaniczne:    umowną granicę plastyczności R₀₂ = 1450 h-

-^2680 MPa, wytrzymałość na rozciąganie R_m = 1460 -f- 2720 MPa, moduł Younga E= 180 000 -f- 207 000 MPa oraz twardość w skali Rockwella HRC = 45-62.

Stale SM znajdują zastosowanie m.in. w budowie statków kosmicznych i w przemyśle okrętowym. W budowie maszyn stale te są używane na zawory bezpieczeństwa, śruby, sprężyny, wały, łożyska toczne, koła zębate itd.

Stale SM polepszają znacznie parametry elementów maszyn, przy równoczesnym zmniejszeniu ich masy, a tym samym zmniejszeniu ogólnego zużycia stali. Stale SM są droższe (ze względu na koszt pierwiastków stopowych), ale zwiększają one, nawet kilkunastokrotnie, żywotność maszyn i narzędzi, co w efekcie przynosi znaczne efekty ekonomiczne.

Stale dwufazowe. Są to stale austenityczno-ferrytyczne, charakteryzujące się dobrą odpornością na korozję. W zależności od rodzaju i ilości dodatków stopowych można uzyskać również lepsze własności wytrzymałościowe. Ogólnie można stwierdzić, że obecność ferrytu obok austenitu w strukturze stali powoduje wzrost zarówno granicy plastyczności R₀₂, jak i wytrzymałości na rozciąganie R_m — przy nieznacznym obniżeniu udarności. Stale austenityczno-ferrytyczne należą do tych stopów odpornych na korozję, których wykorzystanie jest bardziej opłacalne niż stali austenitycznych (m.in. ze względu na niższą zawartość Ni). Znajdują one zastosowanie w wielu dziedzinach przemysłu.

Stopy nadplastyczne. Przez pojęcie „nadplastyczność” określa się zdolność tworzyw metalicznych do anormalnie wysokich odkształceń plastycznych. Oznacza to możliwość osiągnięcia bardzo dużych wydłużeń —- nawet rzędu kilkuset procent — bez tworzenia się mikropęknięć (w zwykłych warunkach odkształcania plastycznego metale pękają już przy wydłużeniach 30-^50%). Praktyczne wykorzystanie zjawiska nadplastyczności zależy od składu chemicznego stopu i prędkości odkształcania. Zjawisko to jest najczęściej wykorzystywane do kształtowania trudno odkształcalnych stopów — m.in. stali szybkotnących. Przykładowo: dla stali szybkotnącej R18 przy odkształcaniu w temperaturze 800-^820^cC z prędkością 1,1 • 10~³ s^-1 osiąga się wydłużenia do 110% (niemożliwe w warunkach konwencjonalnej obróbki plastycznej tej stali).

32